Ưu đãi thuế 7.500 USD biến mất đã khiến cơn sốt mua xe điện (EV) phút chót bùng nổ, nhưng thị trường đang đối mặt với đà lao dốc trong ngắn hạn. Khoản tín dụng thuế cho xe sạch chính thức bị xóa sổ. Đây là một trong những hỗ trợ liên bang cuối cùng còn sót lại, đồng thời cũng là động lực lớn thúc đẩy xu hướng điện hóa giao thông ở Mỹ nhưng đã bị bãi bỏ trong dự luật ngân sách do Quốc hội thông qua.
Sức hút của ưu đãi này thể hiện rõ trong vài tháng gần đây. Người mua xe đổ xô tận dụng khoản giảm giá 7.500 USD trước khi chính sách hết hạn. Từ tháng 7 - thời điểm dự luật ngân sách của Đảng Cộng hòa chốt “án tử” cho ưu đãi này - đến hết tháng 9, người Mỹ đã mua kỷ lục 410.000 xe điện mới, theo ước tính của Cox Automotive.
Vậy điều gì sẽ diễn ra sau khi trợ cấp biến mất?
Ngắn hạn: Nhu cầu lao dốc
Sau “cơn sốt” quý III, thị trường EV nhiều khả năng sẽ rơi vào tình trạng ảm đạm. Vì quá nhiều người đã mua xe sớm để kịp nhận ưu đãi, nhu cầu trong các quý tới có thể giảm mạnh.
"Chúng ta sẽ bước vào một giai đoạn đầy biến động", Aleksandra O’Donovan, phụ trách mảng giao thông điện hóa tại BloombergNEF, nhận định.
BloombergNEF dự báo, sau mức tăng 30% trong quý III, doanh số EV sạc ngoài sẽ giảm tới 24% trong quý IV so với cùng kỳ năm ngoái. Đà tăng trưởng có thể sẽ “dậm chân tại chỗ” ít nhất đến 2026.
Giới lãnh đạo ngành ô tô cũng đang chuẩn bị tinh thần. “Tháng 10 và 11 sẽ có nhiều biến động, tôi dự đoán nhu cầu EV sẽ giảm rất mạnh”, Giám đốc tài chính của General Motors, Paul Jacobson, nói tại một sự kiện gần đây.
Dài hạn: EV vẫn thắng thế
Dù tốc độ tăng trưởng sẽ chậm lại so với kịch bản dưới thời Biden, các chuyên gia tin rằng xe điện vẫn ngày càng chiếm nhiều thị phần ở Mỹ.
“Chúng ta sẽ không còn thấy mức tăng trưởng ‘phi mã’ như vài năm qua, nhưng chắc chắn đà tăng trưởng sẽ trở lại”, Sam Fiorani, Phó Chủ tịch AutoForecast Solutions, nhận định. Ông dự báo thị phần EV có thể đạt 12,8% vào năm 2030, so với khoảng 8% của năm ngoái.
Không chỉ mất ưu đãi thuế, một loạt thay đổi chính sách khác cũng khiến áp lực cho các hãng xe giảm đi. Quốc hội đã loại bỏ mức phạt với những hãng không đạt chuẩn tiết kiệm nhiên liệu, đồng thời tước quyền của California trong việc tự đặt quy định về EV - động thái gây tranh cãi và có thể bị lật ngược ở tòa.
Theo O’Donovan, điều đó đồng nghĩa tương lai xe điện phần nhiều phụ thuộc vào “thiện chí” của các nhà sản xuất trong việc tung ra các mẫu EV hợp túi tiền và hấp dẫn đúng nhu cầu thị trường.
BloombergNEF dự báo EV và xe hybrid sạc ngoài sẽ chiếm khoảng 27% doanh số ô tô Mỹ vào năm 2030, thấp hơn rất nhiều so với 48% từng dự tính trước đây.
Vì sao EV vẫn sẽ tiếp tục tăng trưởng ngay cả khi chính sách hỗ trợ gần như bằng 0?
Câu trả lời nằm ở công nghệ. Các mẫu EV ngày càng có phạm vi hoạt động xa hơn, sạc nhanh hơn và hạ tầng sạc cũng đang phủ sóng rộng khắp. Mercedes-Benz và BMW vừa công bố những mẫu xe thế hệ mới với tầm hoạt động hơn 400 dặm và khả năng sạc siêu tốc.
“Xe điện ngày càng trở thành lựa chọn thay thế hoàn hảo cho xe xăng”, Elaine Buckberg, cựu kinh tế trưởng của General Motors, hiện là nghiên cứu viên tại Harvard, cho biết. Người tiêu dùng sẵn sàng chuyển sang EV miễn là họ không phải hy sinh những gì họ yêu thích ở xe động cơ đốt trong.
Thêm vào đó, giá pin liên tục giảm sẽ giúp EV ngày càng rẻ hơn, thậm chí ngang bằng hoặc thấp hơn xe chạy xăng.
“Động lực lớn nhất trong dài hạn chính là yếu tố kinh tế”, O’Donovan nhấn mạnh. “Người tiêu dùng luôn chọn công nghệ rẻ hơn”.
Ngoài ra, áp lực toàn cầu cũng sẽ buộc các hãng xe Mỹ tiếp tục đầu tư. Trong khi Mỹ có phần chậm lại, châu Âu và Trung Quốc đang chạy đua không phát thải. Các hãng xe Trung Quốc ngày càng mạnh mẽ và không loại trừ khả năng họ sẽ thâm nhập thị trường Mỹ trong tương lai, bất chấp mức thuế nhập khẩu 135% hiện tại.