Với việc tung ra visa K mới cho lĩnh vực STEM, Trung Quốc có thể định h́nh lại cuộc chiến thu hút nhân tài công nghệ, khi Mỹ áp mức phí mới cho visa H1B.
Tổng thống Donald Trump ngày 19/9 thông báo kế hoạch áp thêm phí 100.000 USD với đương đơn xin cấp visa H1B, triển khai từ 0h01 ngày 21/9. Đây là visa không định cư thường được các công ty công nghệ Mỹ dùng để tuyển dụng lao động nước ngoài tŕnh độ cao làm việc.
Việc siết visa H1B, vốn có vai tṛ quan trọng với nỗ lực thu hút lao động nước ngoài tŕnh độ cao của Mỹ, nằm trong loạt chính sách tăng cường kiểm soát nhập cư của Tổng thống Trump kể từ khi ông lên nắm quyền nhiệm kỳ hai. Trong khi đó, Trung Quốc lại t́m cách mở rộng cánh cửa chào đón nhân tài khắp thế giới.
Từ ngày 1/10, Trung Quốc sẽ bắt đầu triển khai loại visa K mới, dành cho những người nước ngoài có bằng cử nhân trở lên trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật hoặc toán học (STEM) từ các đại học hoặc tổ chức nghiên cứu nổi tiếng trên toàn cầu.
Các nhà quan sát nhận định visa K là một phần trong chiến dịch lớn của Bắc Kinh nhằm thu hút nhân tài khoa học, khi Trung Quốc cạnh tranh với Mỹ để giành vị thế thống trị về công nghệ.
Nhân viên hải quan Trung Quốc hướng dẫn hành khách về thủ tục nhập cảnh tại sân bay Hồng Kiều ở Thượng Hải. Ảnh: VCG
Miao Lu, tổng thư kư Trung tâm Trung Quốc và Toàn cầu hóa tại Bắc Kinh, tin rằng visa K sẽ tạo điều kiện thuận lợi đáng kể cho việc chiêu mộ nhân tài lĩnh vực STEM và thu hút thêm chuyên gia trẻ tới nước này.
"Cam kết mở cửa theo tiêu chuẩn cao và sự phát triển chất lượng cao nói chung đă đưa Trung Quốc trở thành nơi phát triển lư tưởng, từ đó thu hút nhân tài toàn cầu và tạo ra một nơi quy tụ nhân tài", bà nói.
George Chen, thành viên tại công ty tư vấn The Asia Group ở Washington, cho rằng loạt chính sách gần đây của chính quyền ông Trump, như công kích các đại học, cắt giảm ngân sách nghiên cứu liên bang và tăng phí visa H1B đang khiến Thung lũng Silicon ngày càng chịu ảnh hưởng của phong trào "Nước Mỹ trên hết".
"Với những kỹ sư công nghệ nước ngoài lo lắng không c̣n được chào đón tại Mỹ, khi thấy visa K của Trung Quốc, họ sẽ nghĩ ít nhất tôi có lựa chọn khác", Chen nói.
Trước đây, người nước ngoài tới Trung Quốc học tập hoặc kinh doanh phải đối mặt với quy tŕnh nộp đơn xin thị thực rườm rà, với những yêu cầu về công ty bảo lănh hoặc chứng nhận là "nhân tài cấp cao". Nhưng Bắc Kinh gần đây đang t́m cách đơn giản hóa quy tŕnh này để thu hút người tài.
So với 12 loại hiện có, visa K giúp người sở hữu có thể tăng số lần nhập cảnh, thời gian lưu trú. Đồng thời, việc xét visa K sẽ dựa trên độ tuổi, tŕnh độ học vấn và kinh nghiệm làm việc của đương đơn, không yêu cầu họ cần có thư mời từ các nhà tuyển dụng hay tổ chức ở Trung Quốc.
Giới chức Trung Quốc cho hay người sở hữu visa K có thể tham gia các hoạt động trao đổi trong lĩnh vực giáo dục, văn hóa, khoa học, công nghệ, cũng như các hoạt động khởi nghiệp và kinh doanh tại quốc gia này.
Angus Chen, chuyên gia tuyển dụng ở Thâm Quyến, cho hay visa mới có thể hữu ích với các công ty khởi nghiệp vốn không có nguồn lực để xin thị thực lao động truyền thống, hoặc sinh viên nước ngoài muốn t́m việc tại Trung Quốc. "Việc ở lại Trung Quốc t́m việc làm sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều", ông nói.
Các công ty công nghệ lớn như Alibaba hay Huawei sẽ thuận lợi hơn trong việc mời các nhà tư vấn nước ngoài đến làm việc thời gian ngắn. George Chen cho rằng visa mới cũng có thể tạo điều kiện cho những người quan tâm đến công nghệ Trung Quốc tới "thăm ḍ t́nh h́nh".
Cách tiếp cận ngày càng tương phản trong chính sách thị thực giữa Mỹ và Trung Quốc được dự đoán sẽ định h́nh lại cuộc đua toàn cầu về thu hút nhân tài, theo chuyên gia. Trung Quốc đến nay đă miễn thị thực cho 75 quốc gia và tăng số lượng du khách nước ngoài lên hơn 30% trong nửa đầu năm 2025.
Barbara Kelemen, người đứng đầu khu vực châu Á tại công ty phân tích an ninh Dragonfly, cho biết dự báo chương tŕnh visa mới của Trung Quốc sẽ làm chuyển hướng đáng kể ḍng chảy nhân tài từ Mỹ. Bà lo ngại các quy định siết chặt với lao động nhập cư tay nghề cao sẽ làm suy yếu khả năng cạnh tranh toàn cầu của Mỹ trong lĩnh vực AI và đổi mới công nghệ cao.
"Việc tăng phí visa H1B sẽ là ư tưởng thất bại đối với Mỹ", Deepa Ollapally, giáo sư nghiên cứu tại Trường Quan hệ Quốc tế Elliott của Đại học George Washington, nhận định.
Dambaru Ballab Kattel, phó giáo sư tại Viện Nghiên cứu Cao nguyên Tây Tạng thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, cho biết Trung Quốc đang nhanh chóng nổi lên như một trung tâm toàn cầu về giáo dục và nghiên cứu.
"Hàng ngh́n cá nhân tài năng đă được hưởng lợi với tư cách là sinh viên, nhà nghiên cứu và chuyên gia từ các cơ hội mà Trung Quốc cung cấp", ông nói.
Kattel, đến từ Nepal, đă lấy bằng tiến sĩ tại Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc (CAS) với tư cách là sinh viên quốc tế đầu tiên của Viện Nghiên cứu Cao nguyên Tây Tạng. Sau khi tốt nghiệp CAS, ông là nghiên cứu sinh sau tiến sĩ tại Đức trước khi trở thành giảng viên đại học ở Pakistan. Năm 2016, với hỗ trợ từ sáng kiến học bổng quốc tế của chủ tịch CAS, ông trở lại làm việc tại Viện Nghiên cứu Cao nguyên Tây Tạng.
Kattel ca ngợi visa K mới, nói rằng "đây là bước đi quan trọng để thu hút thêm nhiều nhân tài quốc tế trẻ tuổi đến tích lũy kiến thức, cũng như đóng góp vào tiến bộ khoa học và công nghệ của Trung Quốc".
Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn đối mặt với một số trở ngại trong nỗ lực thu hút nhân tài nước ngoài. Bên cạnh rào cản ngôn ngữ hay sự khác biệt văn hóa, việc trở thành thường trú nhân vĩnh viễn cũng sẽ rất khó khăn. Một số nhà phân tích Ấn Độ cho rằng quy tŕnh cấp thị thực dễ dàng hơn là chưa đủ để thuyết phục các kỹ sư công nghệ nước này chọn Trung Quốc thay v́ Mỹ.
"Họ không đến Mỹ chỉ v́ vấn đề thị thực. Họ đến v́ cả lối sống. Họ muốn làm việc và sống ở đó, muốn trở thành công dân Mỹ", Santosh Pai, luật sư ở New Delhi chuyên tư vấn cho các công ty Trung Quốc và Ấn Độ, nói.