Người già, có bệnh nền tim mạch, tiểu đường bị tăng huyết áp buổi sáng, tác động lên mảng xơ vữa động mạch, dễ dẫn đến nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
ThS.BS Đỗ Thị Thảo, khoa Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội, cho biết huyết áp không duy trì cố định mà dao động theo nhịp sinh học 24 giờ. Khi ngủ, huyết áp thường giảm xuống gọi là hiện tượng "dipping" giúp tim, mạch máu được nghỉ ngơi. Khi thức giấc, huyết áp tăng trở lại tự nhiên để đáp ứng nhu cầu vận động, hoạt động của cơ thể, gọi là hiện tượng "morning surge".
Khi cơ thể vừa chuyển từ ngủ sang tỉnh, hệ thần kinh giao cảm và các hormone như adrenaline, cortisol tăng vọt khiến nhịp tim, huyết áp tăng nhanh. Áp lực đột ngột này tác động mạnh lên mảng xơ vữa động mạch - hình thành do cholesterol, lipid tích tụ kèm phản ứng viêm trong thành mạch, khiến chúng dễ nứt vỡ. Tiểu cầu là yếu tố đông máu tập trung tại vị trí vỡ, hình thành cục máu đông, gây hẹp hoặc tắc hoàn toàn lòng mạch. Nếu sự tắc nghẽn ở động mạch vành, cơ tim bị thiếu máu nuôi dẫn tới nhồi máu cơ tim, xảy ra ở động mạch não, đột quỵ xảy ra do thiếu máu cục bộ.
Người có nguy cơ cao gồm người cao tuổi, có tiền sử tăng huyết áp mạn tính, mỡ máu cao, tiểu đường, hút thuốc lá hoặc từng mắc bệnh tim mạch. Ở nhóm người này, khả năng phản ứng của mạch máu thường kém, khiến nguy cơ biến cố tim mạch vào buổi sáng tăng cao.
Người có yếu tố nguy cơ cao nên thường xuyên đo huyết áp để phát hiện tình trạng tăng huyết áp âm thầm. Ảnh: Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh
Bác sĩ Thảo khuyến cáo người trưởng thành nên thường xuyên đo huyết áp tại nhà. Đo huyết áp kế thủy ngân chính xác nhất nhưng không thuận tiện. Người bệnh có thể sử dụng máy đo huyết áp điện tử có băng quấn cánh tay. Đo vào mỗi buổi sáng và tối, sau khi ngủ dậy 30 đến 60 phút hoặc trước khi uống thuốc. Ngồi yên tĩnh 10 phút trước khi đo, ghi kết quả liên tục trong nhiều ngày. Những dữ liệu này giúp bác sĩ đánh giá chính xác hiện tượng tăng huyết áp đột ngột vào buổi sáng.
Nếu huyết áp tâm thu/huyết áp tâm trương đo được từ 130/80 mmHg trở lên khi đo huyết áp trung bình 24h, từ 135/80 mmHg trở lên khi đo huyết áp trung bình ban ngày, từ 120/70 mmHg trở lên khi đo huyết áp trung bình ban đêm, người bệnh có thể đang tăng huyết áp. Với người bị tăng huyết áp mạn tính, kiểm soát huyết áp còn phụ thuộc vào thời điểm dùng thuốc. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể cân nhắc uống thuốc vào buổi tối hoặc chia liều sáng và tối để kiểm soát tốt huyết áp.
Duy trì lối sống lành mạnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa biến chứng, nâng cao sức khỏe tim mạch. Ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm, tránh thức khuya, hạn chế cà phê và rượu, vận động nhẹ nhàng như đi bộ hoặc giãn cơ ngay sau khi thức dậy giúp huyết áp tăng từ từ thay vì đột ngột. Chế độ ăn giàu rau củ, trái cây, cá, ngũ cốc nguyên hạt và ít muối giúp kiểm soát huyết áp ổn định lâu dài.
VietBF@sưu tập