Bị PSG gạt bỏ v́ chơi chân kém, nhưng Gianluigi Donnarumma lại được chiêu mộ bởi Pep Guardiola - nhà truyền giáo tân thời của lối đá triển khai bóng từ thủ môn.
Guardiola đă huấn luyện suốt 20 năm, dẫn dắt ba CLB ở ba quốc gia với hàng trăm trận đấu và giành vô số các danh hiệu. Tư tưởng, triết lư và phương pháp của ông được nhiều cuốn sách bóc tách, đến nỗi những thứ về ông dường như không c̣n là bí mật. Nhưng một trong những lư do khiến HLV này vẫn hấp dẫn trong mắt công chúng là sự khó nắm bắt, sự thách thức mọi quan niệm cơ bản.
Guardiola chỉ đạo Man City trong buổi tập ngày 13/9. Ảnh: Man City
Khó có thể đóng khung Guardiola
Guardiola ghét thuật ngữ "tiki-taka", vốn được xem là gắn liền với phong cách bóng đá của ông, và khẳng định chưa bao giờ huấn luyện các đội bóng chơi theo kiểu đó. Ông cũng từng muốn xây dựng một đội bóng với toàn những tiền vệ, nhưng rồi lại giành cú ăn ba cùng Man City với 4 trung vệ trong đội h́nh là John Stones, Nathan Ake, Ruben Dias và Manuel Akanji.
Hàng công các đội bóng của Guardiola trước đây gần như luôn được định dạng phải là những số 9 ảo, không số 9 hoặc những số 9 toàn năng, hay bất cứ thứ ǵ, trừ một số 9 kiểu cổ điển. Nhưng rồi, nhà cầm quân này chiêu mộ Erling Haaland, một mẫu tiền đạo không phải điển h́nh theo triết lư của ông.
Khi tiền đạo Na Uy mới đến sân Etihad, truyền thông Anh và giới phân tích chỉ ra một loạt hạn chế của Haaland xét theo tiêu chuẩn của Guardiola: kỹ năng đỡ bóng và chuyền bóng, khả năng kết nối với các tuyến, số lần chạm bóng... Cách tiếp cận ấy trung thực, nhưng lại dễ bỏ qua một thực tế, và cũng là lư do Man City muốn chiêu mộ Haaland nhất: khả năng ghi bàn siêu hạng của anh.
Thực tế sau ba mùa giải từ khi Haaland đến Manchester chứng minh điều đó. Anh ghi 100 bàn qua 88 trận cho Man City, là cầu thủ ghi 50 bàn nhanh nhất trong lịch sử Ngoại hạng, giành Giày Vàng trong hai mùa giải đầu tiên. Haaland c̣n được dự báo sẽ phá kỷ lục ghi bàn mọi thời đại của Alan Shearer với 4 năm c̣n lại trong hợp đồng 9,5 năm. Trong bóng đá, ghi bàn mới là mục tiêu tối thượng và cũng là khó nhất.
Giới chuyên môn luôn có một quan niệm phổ biến về Guardiola: mọi cầu thủ được mang về đều phải phù hợp với triết lư của ông. Nói cách khác, họ phải thay đổi theo ư Pep. Nhưng ít người tiếp cận vấn đề theo chiều ngược lại: Guardiola có thể thay đổi dựa trên những cầu thủ ông có. Điều đó trở thành khía cạnh dễ dàng bị bỏ qua, nhưng lại cho thấy sự tiến hóa không ngừng của HLV 54 tuổi.
HLV Guardiola dặn ḍ trước khi tung Erling Haaland vào sân trong trận Man City thắng Burnley 3-1 ở ṿng 22 Ngoại hạng Anh trên sân Etihad ngày 31/1/2024. Ảnh: Reuters
HLV Guardiola dặn ḍ trước khi tung Erling Haaland vào sân trong trận Man City thắng Burnley 3-1 ở ṿng 22 Ngoại hạng Anh trên sân Etihad ngày 31/1/2024. Ảnh: Reuters
Donnarumma - 'Haaland' ở vị trí thủ môn
Những ǵ xảy ra với Haaland gợi mở câu chuyện về phía bên kia sân, với người đồng đội mới anh, một gă khổng lồ khác - Donnarumma. Trong ít ngày cuối kỳ chuyển nhượng hè 2025, Man City bất ngờ chiêu mộ Donnarumma, đánh dấu sự thay đổi triệt để trong hồ sơ thủ môn để lấp chỗ trống của Ederson. Luis Enrique, HLV chung trường phái với Pep, là người đă đẩy thủ thành Italy khỏi PSG.
Donnarumma ra mắt AC Milan ở tuổi 16 và khoác áo tuyển Italy khi mới 17. Giờ, anh chỉ mới 26 tuổi và sắp chạm mốc bắt 500 trận trong sự nghiệp. Anh như được sinh ra để sống trước áp lực và kỳ vọng trở thành "Gigi Buffon thứ hai", và cũng từng không nao núng trước việc trở thành cầu thủ được trả lương cao nhất Serie A khi c̣n tuổi teen.
Donnarumma nhận giải Cầu thủ hay nhất Euro 2020, khi Italy vô địch lần đầu sau hơn 60 năm. Tạp chí Pháp France Football trao cho anh giải Yashin, vinh danh Thủ môn hay nhất thế giới – một năm sau. Đây cũng là giải mà anh được kỳ vọng sẽ giành lại trong năm nay nhờ vai tṛ to lớn trong chiến tích vô địch Champions League đầu tiên của PSG.
Mùa Champions League 2024-2025 là hiện thân cho giá trị của Donnarumma, bất chấp những sai lầm anh từng mắc trong quá khứ. Thủ môn này tỏa sáng trong các trận đấu lớn, như khi đối đầu Liverpool hay Arsenal trên hành tŕnh vô địch. Theo dữ liệu của Opta, trong 4 năm tại PSG, Donnarumma giúp đội bóng giảm 17,7 bàn thua dự kiến ở Ligue 1 và 5,2 bàn ở Champions League. Đặc biệt, mùa 2023-2024, anh ngăn chặn gần 13 bàn thua ở Ligue 1 - con số ấn tượng nhất trong sự nghiệp ở Paris.
Xét trong 10 năm qua, chỉ có hai thủ môn ở 5 giải VĐQG hàng đầu châu Âu ngăn cản nhiều bàn thua vượt mức trung b́nh (40,5) hơn Donnarumma, là Jan Oblak (45,4) và Brice Samba (41).
Ngược lại, thành tích của người tiền nhiệm ở Man City là Ederson kém nổi bật hơn. Trong 4 năm qua, thủ môn vừa chuyển đến Fenerbahce chỉ giúp đội tránh được 1,9 bàn thua ở Ngoại hạng Anh, nhưng lại để lọt lưới nhiều hơn 3,7 bàn so với dự kiến ở Champions League. Xét ở tài nghệ cứu thua, dễ thấy chênh lệch rơ giữa Donnarumma và Ederson.
Là thủ môn duy nhất và cũng là cầu thủ Italy duy nhất vào danh sách ứng viên rút gọn Quả Bóng Vàng 2025, những thành tựu của Donnarumma dường như bị đánh giá thấp. Một nửa lư do là đến từ những drama trong các cuộc đàm phán hợp đồng do đội ngũ của siêu c̣ quá cố Mino Raiola dẫn dắt, khiến Donnarumma rời PSG trong tranh căi.
Nửa lư do c̣n lại và cũng là quan trọng nhất, được chính Enrique về sau thừa nhận: sự không phù hợp về mặt triết lư. Việc HLV Tây Ban Nha nhất quyết chia tay Donnarumma v́ hạn chế trong kỹ năng chơi chân của thủ môn này không c̣n là điều ǵ đó bí mật. Từ mùa đầu tiên tại Parc des Princes, Enrique không ít lần cho thấy thái độ không hài ḷng ở khu vực chỉ đạo trước những pha xử lư bóng bằng chân của Donnarumma. Gần nhất, anh từng mắc sai lầm ở tứ kết FIFA Club World Cup 2025 gặp Bayern: bị pressing liên tục, anh không thể t́m ra giải pháp và thường xuyên phải phá bóng dài, trao cơ hội cho đối thủ.
Trong mô h́nh bóng đá của cả Guardiola lẫn Enrique, thủ môn không chỉ gói gọn trong việc ngăn cản các bàn thua, mà c̣n đóng vai tṛ như cầu thủ thứ 11 để triển khai lối chơi. Khả năng t́m kiếm đồng đội không bị kèm hoặc tham gia vào các đường chuyền triển khai bóng để phá vỡ thế pressing từ đối thủ là yếu tố then chốt.
Ederson, với khả năng chơi chân xuất sắc, có thể chuyền bóng đến nhiều khu vực khác nhau, từ ngắn đến dài, như một tiền vệ tổ chức lùi sâu. Anh biết lúc nào nên chuyền cho trung vệ, t́m hậu vệ biên hay phất bóng dài tận dụng các pha di chuyển đâm ra sau lưng hàng thủ đối phương của tiền đạo. Chính Guardiola từng ca ngợi: "Ederson là thủ môn hay nhất tôi từng thấy trong việc phân phối bóng". Mùa trước, thủ môn Brazil có 4 đường kiến tạo từ các pha phát bóng dài ở Ngoại hạng, trong khi Donnarumma – cao 1,96 mét và trông có phần vụng về khi chơi bóng – chưa từng có pha kiến tạo nào trong sự nghiệp.
Ngay khi nhậm chức ở Man City năm 2016, Guardiola thẳng tay loại bỏ Joe Hart, thủ môn được yêu mến trong ḷng CĐV City, để lấy chỗ cho Claudio Bravo, người được mang về từ Barca v́ kỹ năng chơi chân. Tuy nhiên, sau một mùa giải thất vọng, Bravo bị thay thế bởi Ederson. Thủ thành người Brazil, cùng với đồng hương Alisson ở Liverpool, thiết lập tiêu chuẩn mới về vị trí gác đền ở Ngoại hạng Anh.
Việc Man City chi hơn 36 triệu USD để đưa thủ thành từng do ḿnh đào tạo là James Trafford trở lại hè này dường như cho thấy ư định duy tŕ phong cách thủ môn chơi chân. Tuy nhiên, khi cơ hội chiêu mộ Donnarumma mở ra và thương vụ được tiến hành, Man City dường như trở lại điểm xuất phát với một thủ môn có phẩm chất hoàn toàn trái ngược với người tiền nhiệm Brazil.
Trong các mô h́nh bóng đá đương thời, với những trường phái và phong cách khác biệt, không có khái niệm "đúng" hoặc "sai" hoàn toàn. Nếu Donnarumma gia nhập Real Madrid hay Atletico Madrid, có lẽ kỹ năng chơi chân của anh sẽ ít bị đánh giá hơn. Những kỳ vọng đặt ra với Thibaut Courtois hay Jan Oblak luôn là giữ sạch lưới, và giữ sạch lưới luôn là ưu tiên hàng đầu, chơi bóng chỉ là thứ yếu.
Người Italy có câu: "Bạn có thể cưới nhầm vợ, nhưng không thể kư nhầm thủ môn hay tiền đạo". Nh́n vào hai nhà vô địch Champions League gần đây là Real Madrid và PSG, Courtois và Donnarumma là những nhân tố nổi bật với khả năng cản phá siêu phàm ở một đầu sân, trong khi ở đầu kia là những cầu thủ với tốc độ và kỹ năng rê dắt bóng thượng thừa.
Có thể, sau mùa giải khó khăn nhất từng nếm trải, khi Man City thủng lưới nhiều hơn và khởi đầu mùa mới với hai thất bại qua ba trận, việc ngăn chặn những bàn thua trở thành ưu tiên hàng đầu với Guardiola. Trong một thế giới không có tiền đạo chơi như tiền vệ, không c̣n những Kevin De Bruyne hay Ilkay Gundogan, và Rodri vẫn cần thêm thời gian để lấy lại phong độ, Guardiola dường như thừa nhận rằng Man City của ông giờ hỗn loạn hơn, ít kiểm soát liên tục như trước và dễ bị phản công hơn. Trong bối cảnh đó, sở hữu một thủ môn có phản xạ và khả năng cứu thua xuất thần như Donnarumma là cơ hội không thể bỏ qua.
Guardiola liên tục điều chỉnh triết lư của ông. Man City cũng cần tiến hóa, với sự đánh đổi hoặc thỏa hiệp giữa lợi ích phân phối bóng và lợi ích cứu thua từ vị trí thủ môn. Nếu như vậy, Donnarumma với sự chắc chắn trong khung gỗ, có thể xem là mảnh ghép cho hướng đi mới: ưu tiên hiệu quả tối đa đầu sân nhà, khi hiệu quả tối đa đầu sân kia đă có Haaland đảm bảo.
Donnarumma, theo một cách nào đó, giống một "Haaland của các thủ môn". Những điểm yếu của anh bị vạch trần và bôi đậm, trong khi tài năng ở khía cạnh cơ bản nhất của vị trí này, vẫn tiếp tục bị đánh giá thấp.