Tàu khu trục cỡ lớn Đô đốc Chabanenko của hải quân Nga, thuộc lớp Udaloy II, đang đứng trước nguy cơ bị đưa vào diện bảo quản dài hạn hoặc tháo dỡ, do mốc thời hạn hoàn thành sửa chữa trong năm nay sẽ không thể đạt được.
Tàu khu trục lớp Udaloy II, Đô đốc Chabanenko của hải quân Nga. Ảnh: Topwar.ru.
Chiến hạm Nga không ra khơi kể từ năm 2014
Theo báo Nga Topwar.ru, tàu khu trục Đô đốc Chabanenko được đưa vào sửa chữa tại nhà máy sửa chữa tàu số 35 ở thành phố Murmansk từ năm 2014, với kế hoạch đại tu toàn diện và hiện đại hóa, bao gồm lắp đặt tên lửa chống hạm Oniks cùng nhiều vũ khí và các thiết bị điện tử mới. Dự án đại tu dự kiến hoàn thành vào năm 2025, song nhiều nguồn tin nội bộ cho biết mốc thời gian này khó đạt được, do chưa có thời điểm cụ thể cho việc chạy thử. Bộ Quốc pḥng Nga hiện chưa lên tiếng b́nh luận.
Nhà máy số 35 cũng là nơi tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov từng trải qua nhiều năm sửa chữa với hàng loạt sự cố. Theo Topwar.ru, các chuyên gia nhận định khó khăn chính không chỉ đến từ cơ sở hạ tầng, mà c̣n ở t́nh trạng thiếu hụt nhân lực lành nghề. Nguồn vốn sửa chữa cũng bị phân bổ gián đoạn, khiến tiến độ tŕ trệ. Ṿng luẩn quẩn “thiếu vốn – thiếu thợ – chậm tiến độ – tiếp tục thiếu vốn” đă khiến nhiều dự án đóng băng hoặc kéo dài bất thường. Những khó khăn này bộc lộ kể từ căng thẳng Nga – Ukraine vào năm 2014 và càng trầm trọng hơn khi các nguồn lực được ưu tiên cho chiến dịch quân sự đặc biệt kể từ năm 2022.
Ngoài yếu tố tài chính và nhân lực, dự án nâng cấp Đô đốc Chabanenko c̣n gặp khó v́ lư do khác. Lớp tàu khu trục Udaloy được thiết kế từ thập niên 1970 và đóng trong giai đoạn 1980–1990. Nhiều tài liệu kỹ thuật gốc không c̣n, trong khi đội ngũ kỹ sư thiết kế ban đầu phần lớn đă nghỉ hưu hoặc qua đời, khiến việc thay thế, lắp đặt hệ thống mới trở nên phức tạp hơn dự tính.
Topwar.ru dẫn nguồn tin cho biết, nếu t́nh h́nh không cải thiện, con tàu có thể sẽ bị chịu chung số phận với tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov, nghĩa là bị đem đi tháo dỡ hoặc được đưa vào diện bảo quản dài hạn.
Trên thực tế, không phải là Nga không thể đại tu các chiến hạm cỡ lớn được đóng từ thời Liên Xô. Tuần dương hạm sử dụng động cơ hạt nhân Đô đốc Nakhimov sắp tới sẽ tái xuất. Nhưng cái giá để khôi phục con tàu là 28 năm chờ và sửa chữa, cũng như tiêu tốn số tiền khoảng 220 tỷ rúp (khoảng 2,8 tỷ USD), theo Topwar.ru. Điều này cho thấy việc đưa một chiến hạm cũ trở lại hoạt động là thách thức lớn với ngành công nghiệp đóng tàu Nga, cũng như tốn kém hơn nhiều so với đóng mới.
Mẫu tàu khu trục chuyên săn t́m tàu ngầm phương Tây
Liên Xô từ thập niên 1980 đă phát triển hàng loạt khu trục hạm lớp Udaloy với những tính năng chuyên săn ngầm, từng khiến hạm đội tàu ngầm Mỹ và NATO phải e ngại. Các tàu khu trục lớp Udaloy và Udaloy II được đóng cho hải quân Liên Xô và Nga trong giai đoạn 1980-1990.
Cả hai mẫu đều do Cục thiết kế nhà nước Severnoye thiết kế, trong đó Udaloy II là bản nâng cấp được trang bị hệ thống định vị thủy âm (sonar) và pḥng không hiện đại, cùng động cơ turbine khí. Theo kế hoạch đại tu, hải quân Nga muốn bổ sung hỏa lực chống hạm mạnh hơn và hệ thống pḥng thủ hiện đại.
Với lượng giăn nước tối đa gần 8.000 tấn, các tàu này đủ khả năng tác chiến trên đại dương, hộ tống tàu sân bay hoặc hoạt động độc lập ở vùng biển xa. Hải quân Nga hiện c̣n khoảng 8 chiếc lớp Udaloy c̣n hoạt động nhưng Đô đốc Chabanenko là tàu lớp Udaloy II duy nhất.
Theo Topwar.ru, từ góc nh́n chiến lược, việc duy tŕ các chiến hạm cỡ lớn như Udaloy vẫn có ư nghĩa nhất định. Do hạn chế về năng lực kể từ căng thẳng với Ukraine, ngành công nghiệp đóng tàu của Nga chỉ c̣n có thể chế tạo các tàu nhỏ như khinh hạm hoặc tàu hộ vệ tên lửa. Các tàu cỡ nhỏ phù hợp tác chiến ở ven bờ, nhưng thiếu khả năng hoạt động lâu dài ở đại dương.
Với khu vực như Thái B́nh Dương, nơi khoảng cách giữa căn cứ và khu vực tác chiến rất lớn, hải quân Nga vẫn cần các tàu có khả năng chống chịu sóng gió tốt và tầm hoạt động xa như tàu khu trục.
Giới quan sát cho rằng nếu được nâng cấp đúng hướng, tàu khu trục Đô đốc Chabanenko vừa có năng lực chiến đấu vượt trội hơn các tàu chiến thế hệ mới như khinh hạm Đô đốc Gorshkov (loại này Nga ưu tiên đóng mới hiện nay), vừa có khả năng ra khơi dài ngày ở đại dương.
Tuy nhiên, những hạn chế về năng lực và tài chính đang khiến Nga có nguy cơ vĩnh viễn mất thêm một chiến hạm cỡ lớn nữa, theo Topwar.ru.