Những ngày qua, dư luận trong nước vô cùng nóng trước thông tin trước nhóm khách Tây v́ thấy Hà Nội quá bẩn đă lội mương vớt rác. Tuy nhiên, hành động của ông Tây đă vấp phải sự bất b́nh của chính quyền. Vậy ở Việt Nam, muốn dọn rác phải “xin” những ai?
Chuyện mấy “ông Tây” dọn rác ở mương nước hôi thối tại một phường của Hà Nội là đề tài được bàn luận sôi nổi những ngày qua. Trước sự việc này, lănh đạo phường tỏ ư rằng, hành động này là đáng hoan nghênh nhưng nên xin phép (hoặc báo cho) chính quyền địa phương.
Tuy vậy, từ sự việc này, điều nhiều người quan tâm vẫn là ở đây liệu có tồn tại tư duy xin – cho và tư duy quản lư nghiêng nặng về cấm đoán? Có người thậm chí c̣n liên hệ lại sự việc thùng trà đá từ thiện năm ngoái bị thu do “lấn chiếm ḷng lề đường”.
Đến nay quá tŕnh xây dựng, hoàn thiện pháp luật của Việt Nam về cơ bản là theo hướng chuyển từ “chỉ làm những điều mà pháp luật cho phép” sang “được làm tất cả những ǵ mà pháp luật không cấm.” Rơ ràng cùng với đó, tư duy, cách xử lư công việc của các cơ quan công quyền cũng cần thay đổi tương ứng.
Xét trên nguyên tắc, pháp luật không những không cấm dọn rác, mà c̣n ủng hộ, khuyến khích như là một hành vi bảo vệ môi trường. Đă không cấm, th́ bất kỳ ai có hành vi bảo vệ, làm trong sạch môi trường sống… đều cần được khuyến khích và ủng hộ.
Những người nước ngoài được sinh sống và làm việc ở Việt Nam, là đă phải thực hiện đúng quy định pháp luật sở tại. Và trong tư duy thông thường, có lẽ họ sẽ hiểu chỗ nào có biển cấm là chỗ đáng quan tâm để tránh, mà biển cấm ở Việt Nam cũng tương đối tốt, thường đi kèm cả tiếng Anh. Con mương “bị” họ dọn rác, không thuộc diện này, nên họ khó h́nh dung làm việc tốt, pháp luật không cấm vẫn sẽ phải xin phép[1]?
C̣n với người Việt Nam th́ sao? Những người đă bắt đầu làm quen với suy nghĩ “được làm tất cả những ǵ mà pháp luật không cấm” cơ lẽ cũng thấy băn khoăn như những mấy ông Tây kia. C̣n với những người vẫn quen “chỉ làm những ǵ mà pháp luật cho phép” th́ quá đơn giản: chẳng tội ǵ mà xin phép để được… tự dọn rác, đến hai lần mệt mỏi.
Khách quan mà nói, việc bảo vệ môi trường của chúng ta vẫn chưa tốt, nếu không muốn nói là tệ, do cả ư thức từng người dân cho đến cung cách quản lư của cơ quan công quyền. Không ít con mương nước đen hôi thối vẫn tồn tại, nằm chờ giải pháp gần như duy nhất là có dự án cải tạo “từ trên rót xuống,” c̣n nếu không người dân vẫn chung sống và hồn nhiên xả rác xuống đó.
Làm sao để “ghi điểm”?
Vậy th́ việc đi dọn rác phải xin phép, hay là dọn rác th́ cứ tự nhiên làm, nhưng việc đưa thông tin lên mạng xă hội th́ mới phải xin phép? Ngay cả các cán bộ chính quyền dường như cũng chưa thực sự h́nh dung rơ cái ǵ cần quản lư, cái ǵ cấm, cái ǵ cần phải cấp phép mới được làm…
Một khía cạnh khác, cần thừa nhận cách xử lư vấn đề trước truyền thông của nhiều cán bộ công quyền ở ta c̣n hạn chế. Chuyện “Tây dọn rác” là một ví dụ.
Trong thời đại mạng xă hội nở rộ hiện nay, sự việc nào cũng có thể được nh́n nhận rất đa chiều. Cách đối diện với các nguồn tin, quan điểm do vậy cũng rất cần sự điều chỉnh. Các ông Tây dọn rác, điều đó có nghĩa là có rác th́ mới phải dọn – nhưng cũng đâu đồng nghĩa là địa phương không thực hiện nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Cũng có thể từ khi chính quyền dọn đến lúc mấy ông Tây dọn tiếp, người dân đă kịp thải rác ra.
Mặt khác, một khi các cán bộ đă thay mặt cơ quan công quyền phát ngôn, để tăng tính thuyết phục, họ nên dẫn ra các quy định liên quan. Chẳng hạn, “dọn rác cũng cần xin phép” th́ xin phép theo quy định của văn bản nào, chứ không thể nói “khơi khơi”.
Với tinh thần “Việt Nam muốn là bạn với tất cả các nước”, công dân bất cứ quốc gia nào thiện ư đến làm việc và cống hiến cho đất nước chúng ta, đều rất cần được hoan nghênh. Không nên v́ lo sợ mất uy tín “không hoàn thành nhiệm vụ” hoặc muốn thực hiện chức năng quản lư mà lại tiếp tục khoác lên cái tư duy xin – cho, không quản được th́ cấm của thế kỷ trước.
Kể cả khi người làm việc tốt chưa chu toàn được về mặt thủ tục, cơ quan công quyền vẫn hoàn toàn có cách xử lư để “ghi điểm” trong mắt người dân, trước truyền thông, đồng thời cổ vũ những hành động v́ cộng đồng.
vbf @ sưu tầm