[Cupcake01]

Trong giai đoạn toàn cầu hóa, Trung Quốc hưởng lợi rõ rệt. Năm 1990, theo Ngân hàng Thế giới, có tới 943 triệu người dân nước này sống với dưới 3 USD/ngày (theo giá năm 2021), tương đương 83% dân số. Đến năm 2019, con số này giảm về 0. Trái lại, Mỹ đi theo hướng ngược lại. Hơn 4 triệu người Mỹ – tương đương 1,25% dân số – đang phải sống với dưới 3 USD/ngày, cao gấp hơn 3 lần so với 35 năm trước.

Những số liệu này không đồng nhất với câu chuyện “thành công bất khả chiến bại” của Mỹ. Đúng là năng suất lao động của Mỹ vượt xa châu Âu. Trí tuệ nhân tạo cũng hứa hẹn đưa Mỹ tiếp tục bứt phá. Nhưng câu chuyện này lại bỏ qua một yếu tố: Mỹ lựa chọn phân bổ sự giàu có của mình như thế nào.

Dù có mức thu nhập bình quân cao gấp 6 lần Trung Quốc, Mỹ lại không hỗ trợ nhiều cho những người sống trong ngưỡng nghèo. Điều khó hiểu là nước Mỹ giàu có hơn rất nhiều, nhưng số người nghèo cùng cực dường như lại nhiều hơn Trung Quốc.

Câu chuyện bất bình đẳng ở Mỹ không còn mới, nhưng vẫn gây kinh ngạc khi mức chênh lệch giàu nghèo tiếp tục nới rộng. Năm 1980, thu nhập của tầng lớp trung lưu Mỹ tương đương 52,5% thu nhập của những người thuộc nhóm 90% giàu nhất. Đến năm 2000, tỷ lệ này giảm còn 48%. Đến 2023, chỉ còn 42,5%.

Phần đóng góp của người nghèo trong kinh tế Mỹ đang giảm dần xuống ngang bằng với các nước đang phát triển. Từ năm 2000 đến 2023, thu nhập của nhóm giàu nhất tăng gấp đôi so với người thuộc nhóm 10% nghèo nhất. Hiện nay, 10% người Mỹ nghèo nhất chỉ đóng góp 1,8% tổng thu nhập quốc gia – tương đương Bolivia và thấp hơn cả Nigeria (3%), Trung Quốc (3,1%) hay Bangladesh (3,7%).

Toàn cầu hóa và công nghệ đã làm giảm tỷ trọng thu nhập dành cho lao động và làm gia tăng bất bình đẳng ngay trong tầng lớp lao động, ưu tiên người có kỹ năng cao và thay thế người ít kỹ năng bằng máy móc.

Nhưng cách nước Mỹ lựa chọn phân bổ lợi ích cũng là một phần của vấn đề. Các sáng kiến lớn dưới thời Chính quyền Tổng thống Donald Trump, từ đạo luật thuế “Big Beautiful Bill” đến chính sách thuế quan đánh cho thấy việc chia sẻ thành quả tăng trưởng không nằm trong ưu tiên của chính phủ.

Dự luật cắt giảm bảo hiểm y tế cho hàng triệu người và đẩy chi phí chăm sóc sức khỏe tăng mạnh thông qua việc thu hẹp Medicaid và trợ cấp theo Đạo luật Chăm sóc sức khỏe hợp túi tiền (ACA). Chương trình SNAP hỗ trợ lương thực cho người nghèo cũng bị cắt hàng trăm tỷ USD. Theo ước tính của Budget Lab thuộc Đại học Yale, tác động từ thuế quan và đạo luật mới sẽ làm giảm thu nhập của toàn bộ hộ gia đình Mỹ, trừ nhóm giàu nhất 20%. Nhóm nghèo nhất chịu mức giảm tới 7%.

Tất nhiên, sự thờ ơ của Mỹ với người nghèo không bắt đầu từ thời ông Trump. Đây là vấn đề kéo dài qua nhiều đời tổng thống thuộc cả 2 đảng, khi tính hiệu quả của thị trường luôn được đặt cao hơn nhu cầu thu hẹp bất bình đẳng. Từ sau thời cựu Tổng thống Jimmy Carter, thu nhập người giàu tăng nhanh hơn người nghèo ở hầu hết các chính quyền, ngoại trừ thời cựu Tổng thống Bill Clinton và giai đoạn đầu nhiệm kỳ ông Trump, khi chính sách hỗ trợ Covid-19 tạm thời nâng thu nhập nhóm thu nhập thấp.