Những ǵ Trung Quốc thể hiện gần đây, nhất là tại hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) vừa qua, đă thể hiện rơ nỗ lực của nước này trong việc theo đuổi một trật tự thế giới mới.
Vừa qua, Trung Quốc đă tổ chức hội nghị thượng đỉnh SCO với nhiều diễn biến đáng chú ư.
Nỗ lực của Bắc Kinh
Một tuyên bố chung kết thúc hội nghị thượng đỉnh SCO kéo dài hai ngày dường như lên án chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump, cũng như tất cả các cuộc tấn công gần đây nhằm vào các quốc gia thành viên của tổ chức này. Qua đó, Trung Quốc có được sự ủng hộ lớn hơn của Ấn Độ - một quốc gia có nhiều căng thẳng với Trung Quốc do tranh chấp biên giới nhưng đồng thời đang căng thẳng thương mại với Mỹ. Tại hội nghị thượng đỉnh SCO vừa qua, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận B́nh và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi cùng tuyên bố rằng hai nước là đối tác chứ không phải đối thủ của nhau.
Tổng thống Nga Vladimir Putin, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận B́nh tại hội nghị thượng đỉnh SCO ngày 1.9
ẢNH: AFP
Bên cạnh đó, Chủ tịch Tập Cận B́nh đă công bố Sáng kiến Quản trị toàn cầu (GGI) mới. Đây là sáng kiến thứ 4 trong số các "sáng kiến toàn cầu" của ông Tập Cận B́nh gồm các sáng kiến trước đó là: Sáng kiến Phát triển toàn cầu (GDI), Sáng kiến An ninh toàn cầu, và Sáng kiến Văn minh toàn cầu. Ông Tập kêu gọi SCO "bước lên, đóng vai tṛ hàng đầu và nêu gương trong việc thực hiện GGI", ca ngợi khả năng của SCO trong việc "trở thành chất xúc tác cho sự phát triển và cải cách hệ thống quản trị toàn cầu".
Theo chuyên gia Henrietta Levin (Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế - CSIS, Mỹ), mặc dù ông Tập Cận B́nh cũng nhấn mạnh rằng GGI nên "bảo vệ vững chắc vị thế và thẩm quyền của Liên Hiệp Quốc", nhưng các nhận xét của ông, kết hợp với bối cảnh tuyên bố, cho thấy GGI chủ yếu nhằm nâng cao vai tṛ của các cơ quan quốc tế, trong đó quan điểm và chuẩn mực của Trung Quốc mang tính quyết định.
Tham vọng có thuận lợi ?
Theo phân tích gửi đến Thanh Niên, Eurasia Group (Mỹ), đơn vị tư vấn và nghiên cứu rủi ro chính trị hàng đầu thế giới, nhận xét tham vọng của Trung Quốc không chỉ là vấn đề kinh tế. Chủ tịch Tập Cận B́nh đă đưa ra thách thức đối với ảnh hưởng chính trị của Mỹ khi nói rằng: "Chúng ta phải tiếp tục có lập trường rơ ràng chống lại chủ nghĩa bá quyền và chính trị quyền lực, và thực hành chủ nghĩa đa phương thực sự".
Tiếp đó, Trung Quốc tổ chức cuộc diễu binh quy mô lớn để kỷ niệm 80 năm ngày chiến thắng phát xít. Theo Eurasia Group, cuộc diễu binh nhằm nhấn mạnh vai tṛ của Trung Quốc trong việc đánh bại Nhật Bản hồi Thế chiến 2. Theo Viện Nghiên cứu Brookings (Mỹ), Trung Quốc đang t́m cách giành chiến thắng trong "cuộc chiến kư ức", nhấn mạnh vai tṛ của Bắc Kinh trong cuộc chiến chống lại các cường quốc phe trục nhằm phản bác lại câu chuyện của phương Tây về chiến thắng trong Thế chiến 2. Mục tiêu của điều này là nhằm tái định vị Trung Quốc như một quốc gia bảo vệ các quy tắc của trật tự quốc tế sau Thế chiến.
Tương tự, chuyên gia Henrietta Levin (CSIS) đánh giá: Bắc Kinh cố gắng hợp pháp hóa tham vọng toàn cầu ngày càng tăng của ḿnh bằng cách rút ra kinh nghiệm của Trung Quốc trong Thế chiến 2. Trong khi Mỹ và các đồng minh có thể coi trật tự hậu chiến là tự do và dựa trên luật lệ, Trung Quốc h́nh dung ra một trật tự hậu chiến "thân thiện hơn" với hệ thống chính trị và lợi ích địa phương của Bắc Kinh, và trong đó Trung Quốc ngày càng đại diện các đồng minh thời chiến của ḿnh trên trường quốc tế.
Bên cạnh đó, trả lời Thanh Niên, GS Stephen Robert Nagy (Đại học Cơ Đốc giáo quốc tế - Nhật Bản, học giả tại Viện Nghiên cứu các vấn đề quốc tế của Nhật) đánh giá: "Hội nghị thượng đỉnh SCO vừa qua đă mang đến cho Chủ tịch Tập Cận B́nh cơ hội định h́nh câu chuyện rằng Trung Quốc, dưới sự lănh đạo của đảng Cộng sản Trung Quốc, đang thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, không ràng buộc với các quốc gia có hệ tư tưởng chính trị khác nhau, như một giải pháp thay thế cho cái gọi là trật tự dựa trên luật lệ do phương Tây dẫn dắt".
"Trên thực tế, nội tại SCO đầy rẫy những mâu thuẫn như sự hiện diện của cả Ấn Độ và Pakistan vốn là những quốc gia đang thù địch nhau ở Nam Á. Bên cạnh đó, Trung Quốc tuyên bố rằng thế giới quan mà họ thúc đẩy là một trật tự quốc tế dân chủ hơn với tiếng nói của các nước thế giới phương nam. Điều này nghe có vẻ không thực ḷng, bởi chính Bắc Kinh tiếp tục không chấp nhận Ấn Độ, Nigeria hoặc Nam Phi giữ vai tṛ thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc", GS Nagy đặt vấn đề.
VietBF@sưu tập