“Quả bom” thủy điện đầu tiên “tố cáo” sự bàng quan, vô trách nhiệm, bất chấp tất cả vì lợi ích kinh doanh chính là thủy điện Đakrông III (xã Đakrông, Đakrông, Quảng Trị). Sau vụ vỡ đập xảy ra ngày 7/10/2012, mới biết lõi đập được dựng bằng bê tông trộn... đất.
Vụ vỡ đập tuy không cướp đi sinh mạng của người dân vô tội, nhưng nó làm ảnh hưởng đến cuộc sống của hơn 2.500 hộ dân trong huyện, cuốn trôi khoảng 20 tỷ đồng theo dòng nước.
Tiếp đến là thủy điện Đăk Mek 3 (tại xã Đăk Choong, Đăk Glei, Kon Tum). Khi hồ thủy điện chưa kịp tích nước thì đã bị một chiếc xe ben đụng vào làm... vỡ đập (!?). Vụ tai nạn đã cướp đi sinh mạng của một công nhân.
"Lực sĩ" xe ben chỉ bị "xây xát" nhẹ sau khi đâm đổ đập thủy điện có vốn đầu tư 200 tỷ đồng
Những tưởng, 2 vụ việc trên đã là bài học lớn báo động cho các chủ đầu tư công trình thủy điện tư nhân xem lại chất lượng công trình. Nhưng “sống chết mặc bay”, các chủ đầu tư vẫn thi công theo hướng “tiết kiệm” tối đa các nguyên vật liệu xây dựng thủy điện.
Ngày 12/6/2013, thủy điện Ia Krêl 2 (tại xã Ia Dom, Đức Cơ, Gia Lai) mới tích nước được khoảng hơn 50% khối lượng trong lòng hồ thì đập bị vỡ. Hàng chục người dân phải leo lên ngọn cây để tránh thủy thần, nhiều héc ta hoa màu bị thiệt hại.
Bê tông cốt thép đây sao?
Qua kiểm tra, Đoàn kiểm tra liên ngành tỉnh Gia Lai phát hiện, chủ đầu tư đã xây dựng công trình sai so với thiết kế ban đầu. Nguyên nhân sâu xa chính là chủ đầu tư đã “giảm” tối đa chi phí nguyên vật liệu, mặt đập phía thượng lưu không dùng bê tông xi măng mà chỉ lát đá xô bồ, ống dẫn dòng cũng được “tiết kiệm” tối đa tiền mua chất liệu nối ống…
Trong vòng chưa đầy 10 tháng, đã có 3 thủy điện liên tiếp bị vỡ, đe dọa tính mạng của hàng nghìn hộ dân. Khi dân đang phải leo cây tránh nạn thủy điện, tỉnh Gia Lai mới cuống cuồng ra công văn yêu cầu các đơn vị liên quan rà soát lại các công trình thủy điện trên địa bàn. Kết quả là có 8 dự án thủy điện bị thu hồi vì các chủ đầu tư đã không thực hiện tiến độ theo đúng cam kết.
Thủy điện Ia Krêl 2 bị vỡ khi chưa đi vào hoạt động
Từ ngày 26/6- 28/6, Ban chỉ đạo Tây Nguyên đã có đợt kiểm tra một số công trình thủy điện trên địa bàn 5 tỉnh Tây Nguyên. Và kết quả của chuyến đi đã cứu hàng ngàn hộ dân ở huyện Kon Plong, tỉnh Kon Tum bởi đoàn đã phát hiện ra sự tắc trách của công trình thủy Đắc Đrinh trên địa bàn này. Ngay lập tức, ngày 1/7, đoàn đã có buổi làm việc với một số Bộ, ngành chức năng, chủ đầu tư và tỉnh Kon Tum với yêu cầu “Phải khẩn cấp thực hiện ngay việc di dời dân”.
Công trình thủy điện Đắc Đrinh cơ bản đã xây dựng xong, dự kiến ngày 31/8 này chủ đầu tư sẽ cho tích nước, nhưng 217 hộ dân ở khu vực lòng hồ vẫn chưa được di dời. Các công trình tái định cư của người dân vẫn còn dang dở, nhiều ngôi nhà mới chỉ dừng lại ở việc đổ móng, đổ trụ... Và cho dù việc di dời người dân có kịp thời theo phương án khẩn cấp, thì đời sống của người dân sẽ gặp muôn vàn khó khăn, bởi hạ tầng thiết yếu cho cuộc sống không chuẩn bị kịp, trong khi mùa mưa đã tới, mùa lũ đang cận kề.
Vậy là trong rủi vẫn còn may, nhờ có vụ vỡ đập thủy điện Ia Krêl 2 ở Gia Lai mà gần 1.000 người dân ở xã Đăk Nên (Kon Plong) đã được “để mắt”.