Nhiều câu hỏi đã được đặt ra tại cuộc họp về dự án vay 75 triệu USD (và có thể là 100 triệu USD) của Ngân hàng Thế giới (WB) để cấp cho hộ nghèo.
Ngày 28-5, Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân và Bộ trưởng Bộ Lao động - thương binh và xã hội Phạm Thị Hải Chuyền đã cùng chủ trì cuộc họp xung quanh dự án “Tăng cường hệ thống trợ giúp xã hội tại VN” (dự án SASS). Tổng ngân sách cho dự án là 75 triệu USD, thực hiện tại ba địa phương trong ba năm và dự kiến ngân sách sẽ tăng lên 100 triệu USD, thực hiện trong hai năm nếu số địa phương triển khai là bốn.

Chị Trần Thị Hương, hộ nghèo ở xã Trà Ka (Bắc Trà My, Quảng Nam), luộc mít non, xào ốc đá cho hai con nhỏ ăn bữa trưa

Tuy nhiên, nhiều ý kiến đang băn khoăn về tính khả thi của đề án này.
“Chẳng thấm vào đâu”
Theo dự án do Bộ Lao động - thương binh và xã hội trình bày tại cuộc họp, dự án gồm ba hợp phần, trong đó hợp phần chính trị giá 55 triệu USD để thí điểm cấp “gói hỗ trợ” 200.000 đồng/tháng cho hộ gia đình nghèo có trẻ em 0-15 tuổi đang đi học tại Hà Giang, Quảng Nam và Lâm Đồng trong ba năm (2014-2016).
Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Bùi Văn Ga đề xuất nên bổ sung tỉnh Trà Vinh, địa phương đại diện khu vực Tây Nam bộ đang gặp nhiều khó khăn, được coi là “vùng trũng giáo dục” với tổng số sinh viên chỉ bằng nửa tỉ lệ chung của cả nước.
Bổ sung tỉnh Trà Vinh là vấn đề mà Bộ Lao động - thương binh và xã hội đã tính đến. Tại cuộc họp ngày 23-5, nhóm xây dựng dự án đã cho biết nếu bổ sung Trà Vinh, tổng ngân sách của dự án này sẽ lên đến 100 triệu USD, thời gian triển khai rút xuống còn hai năm.
Ngân sách thực hiện dự án lấy từ nguồn vay ODA của WB.
Tuy nhiên, tính khả thi của một dự án vay vốn (mặc dù là vay ưu đãi) lên tới 100 triệu USD chỉ để cấp cho các hộ nghèo... 200.000 đồng/tháng đã được nhiều đại biểu đặt ra.
Vừa đi công tác Trà Vinh về, đại diện Ủy ban Dân tộc cho biết: “Tiền công làm thuê mỗi ngày 100.000 đồng/người, nếu thời gian làm không đều thì mỗi tháng họ cũng thu được 1,5-2 triệu đồng/người, khoản tiền này chi đủ thứ nên họ rất khó khăn, nhưng nếu hỗ trợ 200.000 đồng/tháng/hộ thì chẳng thấm tháp vào đâu. Với vị trí công tác của mình, tôi rất yêu mến bà con dân tộc, nhưng cũng phải tính đến hiệu quả và tính bền vững của chương trình sau 2-3 năm thí điểm” - vị đại diện này băn khoăn.
17 chính sách chồng chéo
Phát biểu tại cuộc họp, bà Phạm Thị Hải Chuyền cho biết hiện có 17 chính sách trợ giúp liên quan đến người nghèo, người có công.
Trong đó tính riêng tại tỉnh Trà Vinh năm 2012 có đến 14 chính sách trợ giúp người nghèo bằng tiền mặt, do ba cơ quan thực hiện.
Tuy nhiên, việc có quá nhiều chính sách trợ giúp cùng lúc đã khiến việc thực hiện trở nên khó đánh giá, chồng chéo, phân tán nguồn lực, tạo gánh nặng về thực thi cho cán bộ địa phương.
Theo phó giám đốc Sở Lao động - thương binh và xã hội tỉnh Quảng Nam Trương Thị Xuân, Quảng Nam là một trong những địa phương có tỉ lệ người đang hưởng các chính sách xã hội ở mức cao.
Bà Xuân cho biết dự án mới dự kiến thay thế hỗ trợ tiền điện là 30.000 đồng/tháng và tiền hỗ trợ chi phí học tập 70.000 đồng/tháng/học sinh, bình thường không có dự án này, mỗi gia đình nghèo có hai con đi học đang được hỗ trợ 170.000 đồng.
Việc tích hợp các chính sách trợ giúp cũng là chủ trương hợp lý để đổi mới hệ thống trợ giúp xã hội vốn đang rất chồng chéo.
Băn khoăn
Tuy nhiên, trao đổi với Tuổi Trẻ bên lề cuộc hội thảo, rất nhiều ý kiến cho rằng nên hạn chế dần việc hỗ trợ trực tiếp, mà nên có giải pháp hỗ trợ cho người nghèo kiến thức để họ làm ăn, vươn lên thoát nghèo. Còn hỗ trợ trực tiếp bằng tiền mặt thì họ sẽ ỷ lại, mà cũng không biết hỗ trợ bao nhiêu cho đủ.

Trẻ em đồng bào dân tộc Khmer đến trường tại xã Hàm Giang, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh. Bộ GD-ĐT đề xuất bổ sung Trà Vinh vào dự án SASS

“Hỗ trợ 200.000 đồng/tháng để người nghèo cho con đi học thì thực tế họ có cho đi học không, hay lại mua rượu uống? Nhiều đoàn từ thiện đến vùng nghèo tặng tiền mặt, nhận tiền xong là bố mẹ mua rượu luôn” - một đại biểu băn khoăn.
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Nguyễn Thị Xuân Thu, thực hiện chính sách hỗ trợ tiền mặt cho toàn bộ người nghèo, nhưng chỉ ở 3-4 địa phương trong 2-3 năm sẽ gây thắc mắc cho những người nghèo khác, ở ngay những địa phương lân cận nhưng không thuộc vùng triển khai dự án.
Bên cạnh đó, dự án chi đến 100 triệu USD chỉ trong hai năm ở bốn địa phương, nên khả năng mở rộng ra toàn quốc sau khi hết giai đoạn thí điểm là rất khó khăn vì nguồn tài chính quá lớn.
Tại cuộc họp này, Phó thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân cũng lưu ý có thể dành ngân sách của Chính phủ để hỗ trợ người dân, không bắt buộc phải vay vốn viện trợ phát triển.

TM