Pḥng không Việt Nam được trang bị hệ thống trinh sát đường không có thể “tóm cổ” mọi máy bay tàng h́nh tối tân nhất thế giới.
Ngày nay, tàng h́nh trước các hệ thống radar trinh sát đă trở thành một xu hướng mới trong thiết kế, chế tạo các hệ thống vũ khí. Từ tàu chiến, tiêm kích, máy bay ném bom.. các nhà thiết kế đều cố gắng trang bị cho chúng khả năng tàng h́nh trước sóng điện từ nhằm tạo sự bất ngờ về mặt chiến thuật.
Trong các vũ khí được thiết kế với khả năng tàng h́nh, máy bay tàng h́nh được đánh giá là vũ khí cực kỳ lợi hại bởi tốc độ di chuyển nhanh chóng, khả năng đánh đ̣n phủ đầu chớp nhoáng khiến đối phương không kịp trở tay.
Máy bay tàng h́nh trước các biện pháp trinh sát điện từ chủ yếu nhờ vào thiết kế khí động học độc đáo giúp làm giảm tối đa diện tích phản xạ sóng radar (RCS). Ngoài ra máy bay c̣n được phủ một lớp sơn đặc biệt có khả năng hấp thu sóng điện từ cùng với các biện pháp che chắn hồng ngoại toàn diện.
Máy bay tàng h́nh thực sự là đối thủ "khó nhai" với bất kỳ một lực lượng pḥng không quốc gia nào trên thế giới. Ảnh minh họa
Phần lớn sóng điện từ do các radar phát đi sẽ bị tán xạ trong không khí do thiết kế khi động học của máy bay hoặc bị hấp thụ bởi lớp sơn đặc biệt. Điều đó khiến cho máy bay trở nên “tàng h́nh” trước các biện pháp trinh sát điện từ chủ động. Các radar chủ động gặp bất lợi lớn trong việc phát hiện các máy bay có khả năng tàng h́nh từ xa.
Tuy nhiên, máy bay tàng h́nh không hẳn là không có điểm yếu, máy bay tàng h́nh bay trong đội h́nh phải trao đổi thông tin liên lạc với nhau, mở radar phát sóng để t́m kiếm mục tiêu tạo nên những bức xạ điện từ trong không khí.
Đây chính là “nhược điểm lớn nhất” máy bay tàng h́nh, qua đó một số quốc gia đă phát triển thành công các hệ thống trinh sát điện từ (t́m kiếm, bắt tín hiệu điện từ phát ra từ máy bay tàng h́nh) chuyên trị loại vũ khí nguy hiểm này.
Một trong những quốc gia đang đạt được nhiều thành tựu lớn trong lĩnh vực này là Ukraine với hệ thống trinh sát điện từ thụ động Kolchuga.
Kolchuga được hợp tác phát triển giữa Cục thiết kế các thiết bị radar đặc biệt, Đại học Kỹ thuật Quốc gia Donetsk và Tập đoàn Xuất khẩu Vũ khí Nhà nước Ukrainae Ukrspetsexport. Quá tŕnh phát triển hệ thống kéo dài trong 8 năm từ năm 1993-2000.
Theo dữ liệu Viện Nghiên cứu Ḥa b́nh và Quốc tế Stockhom (SIPRI), năm 2009, Việt Nam đă kư hợp đồng với Ukraine mua 4 hệ thống trinh sát điện từ thụ động Kolchuga với tổng giá trị 54 triệu USD. Việc chuyển giao được hoàn tất trong năm 2012.
Các thành phần trong hệ thống trinh sát điện từ thụ động Kolchuga chuyên bắt máy bay tàng h́nh.
Kolchuga được coi là một trong những hệ thống cảnh báo sớm đường không đặc biệt hiệu quả. Nó có thể phát hiện các loại máy bay tàng h́nh hiện có hoặc sẽ được trang bị trong tương lai thông qua sóng điện từ (thiết bị vô tuyến liên lạc, radar hoạt động sinh ra) phát từ máy bay. Đồng thời, nó cũng có thể phát hiện các loại máy bay tàng h́nh nhờ sóng điện từ phát ra từ động cơ.
Mỗi hệ thống trinh sát điện từ Kolchuga gồm: 3 đài thu tín hiệu sóng điện từ có thể bố trí cách nhau 10km; 1 đài điều khiển xử lư tín hiệu trung tâm, có thể phát hiện và bám sát các loại phương tiện bay bằng việc giao hội sóng điện từ giữa 3 đài thu tín hiệu.
Kolchuga có thể cùng lúc bám sát tín hiệu của 32 mục tiêu với đủ 3 tham số (cự ly, góc tà và phương vị). Các đài thu và trạm điều khiển trung tâm đều được đặt trên khung gầm xe vận tải bánh lốp Kraz 6x6.
Theo tính toán, nếu hệ thống được đặt ở độ cao 100m (so với mặt đất) và mục tiêu bay ở độ cao 10km th́ tầm phát hiện mục tiêu tới 450km, c̣n mục tiêu bay ở độ cao 20km th́ cự ly phát hiện đạt 620km.
Với Kolchuga, pḥng không Việt Nam có khả năng bắn hạ được máy bay tàng h́nh nếu phải đối đầu.
Như vậy, Kolchuga có thể hoạt động như một hệ thống cảnh báo sớm tầm xa hiệu quả. “Mắt thần” Kolchuga sẽ đảm đương nhiệm vụ cảnh giới phát hiện sớm các mục tiêu xâm nhập bầu trời Việt Nam, cung cấp tham số về mục tiêu cho các hệ thống pḥng không sẵn sàng tiêu diệt bất cứ mục tiêu nào.
Mặt khác do không chủ động phát sóng mà chỉ thu nhận tín hiệu điện từ phát ra từ máy bay đối phương nên nó “miễn nhiễm” với các loại tên lửa chống radar hoạt động theo nguyên lư bám theo cánh sóng radar.
Kolchuga cùng với Tamara và Vera của Cộng ḥa Czech là các hệ thống trinh sát điện tử thụ động hiện đại nhất hiện nay. Các chuyên gia về vũ khí cho rằng Kolchuga có tính năng vượt trội hơn so với hệ thống 85V6-VEGA tương tự của Nga.
TM