Trở lại chính nơi chôn rau cắt rốn
Buổi chiều chúng tôi lại lên đường trở về Hà Nội. Trên đoạn đường đó, chúng tôi đi qua huyện Quỳnh Phụ và qua cầu Hiệp. Đúng ra tên huyện cũ của tôi là Quỳnh Côi, nhưng sau này, các ông “nhà nước mới” sát nhập hai huyện Phụ Dực và Quỳnh Côi là một, đổi thành huyện Quỳnh Phụ. Rồi nhiều huyện, nhiều tỉnh thấy sự cai trị bất tiện nên lại tách lại các tỉnh huyện như cũ. Như Hà – Nam- Ninh, Vĩnh – Phúc – Yên….Nguyên cái việc sửa tới sửa lui này cũng tốn hết biết bao tiền của công sức của nhân dân. Giấy tờ đều phải làm mới để rồi làm lại như cũ. Sự thiếu nghiên cứu, thiếu kinh nghiệm, với những bộ óc thích “đổi mới vô tội vạ” đă làm điêu đứng người dân không ít.
Ngày nay, cái phố huyện nhỏ xíu bây giờ được nâng lên thành thị trấn và đặt lại cái tên Quỳng Côi quen thuộc, nhưng huyện th́ vẫn là huyện Quỳnh Phụ.
Đi qua con đường đúng 5 cây số từ thị trấn về phố Bến Hiệp, tôi bồi hồi nhớ đến những năm tháng từ phố tôi đi học trường huyện. Con đường trải đá, hai bên đă ṃn nhẵn, mỗi ngày có hai chuyến xe đ̣ chạy từ Bến Hiệp đến tỉnh lị Thái B́nh. Con đường đă in đậm thuở ấu thơ của tôi, thuở mới tập và thích làm người lớn, thuở bắt đầu biết yêu vụng nhớ thầm cô hàng xén hoa khôi của phố Hiệp. Bốn năm dài như thế, mỗi ngày đạp xe đi trên con đường cái quan này. In đậm trong khối óc trẻ thơ của tôi là vào năm 1943, hai bên bờ cỏ, dọc theo con đường này có rất nhiều người chết đói, nằm la liệt bên đường. Có những xác chết, v́ không chôn kịp, đă cháy đen v́ nắng như bị hỏa thiêu. Hầu hết họ là những người từ phương xa đến xin ăn ở huyện tôi. Nhà tôi đă bắt tôi phải nghỉ học cả tháng để tránh bệnh tật lây lan từ quăng đường kinh hoàng này. Bây giờ trở lại, đó là những h́nh ảnh bi đát nhất vẫn c̣n như trước mắt tôi.
Chùa làng Sơn Đồng và ông sư tự thiêu
Đi gần hết quăng đường này, chúng tôi v́ ṭ ṃ ghé vào làng Sơn Đồng thăm ngôi chùa có vị sư mới tự thiêu cách đây hai tháng. Làng này cách làng tôi vài cái bờ ruộng và một lũy tre thưa. Bà chị ruột tôi lấy chồng ở làng Sơn Đồng. Anh chị tôi có chừng 7- 8 đứa con hiện ở cả bên Mỹ. Các cháu đề nghị tôi ghé qua chùa thăm lại cảnh xưa có đúng như bức ảnh đă được đưa lên internet không và lư do nào nhà sư đă tự thiêu.
Chúng tôi đến ngôi chùa Sơn Đồng vào buổi quá trưa “trời không nắng cũng không mưa, chỉ hiu hiu gió cho vừa nhớ nhung”. Không khí chùa ngoài vắng lặng, không một bóng người. Tôi lần ra phía sau chùa văn cảnh, bất ngờ gặp được sư thầy, có lẽ là vị sư tạm thời trụ tŕ ở chùa này sau khi vị sư chính tự thiêu. Tôi gợi lại vài kỷ niệm cũ chứng tỏ ḿnh là người cũ của địa phương này. Hồi đó bố tôi thường sai tôi sang chùa này mời cụ sư Hinh sang nhà tôi đàm đạo. Cụ sư Hinh rất phong khoáng trẻ trung nên tôi nhớ măi tính cách đặc biệt của cụ. Vị sư thầy trụ tŕ mới này nhận ra ngay tôi là “người nhà”. Vị này tự giới thiệu tên thật là Phạm Tiến Hường.
Sư thầy Phạm Tiến Hường và Văn Quang trước sân chùa Sơn Đồng
Sư thầy ra gặp anh em trong đoàn và thuật lại chuyện vị sư đă tự thiêu. Thầy nói khá chi tiết. Tôi chỉ có thể tóm tắt vài điểm then chốt. Vị sư tự thiêu là thầy Thích Thanh Hoằng; tên tục là Nguyễn văn Mười. Thầy viết thư tuyệt mệnh nói rằng “Thầy không oán trách phật tử, tự thầy oán trách thầy”.
Vi Túy phỏng vấn sư thầy Phạm Tiến Hường
Nhưng theo thầy Phạm Tiến Hường th́ một buổi sáng thức dậy, thầy Thích Thanh Hoằng bị “người ta” lấy hết toàn bộ đồ dùng của thầy, trong đó có cả máy vi tính và nhiều sách vở. Thầy buồn lắm nên tự thiêu. Tôi không thể suy luận hai chữ “người ta” đây là sư thầy Hường đă ám chỉ nhân vật nào hay cơ quan nào. V́ một lư do nào đó, thầy Hường cũng chỉ nói hai tiếng “người ta”, nhưng bạn đọc thừa thông minh có thể hiểu đó là ai và tại sao thầy Hường không thể nói rơ hơn được. Thầy Hường chính là người đă ở bên và giúp đỡ săn sóc cuộc sống cho thầy Thích Thanh Hoằng từ 10 năm nay nên biết rất rơ. Thầy Hoằng đă đổ 10 lít xăng lên người để tự thiêu vào buổi sáng. Sau đó vài ngày, chùa định làm một đám tang lớn nhưng lại được phường xă đề nghị cho đám táng đi ṿng quanh con đường phía ngoài chùa rồi an táng thầy phía sau miếng đất của chùa Sơn Đồng.
Cây cầu Hiệp mới, nối liền Hải Dương- Thái B́nh
Chúng tôi dừng lại chùa Sơn Đồng khoảng hơn 1 tiếng, buổi chiều anh tài xế trẻ đưa đoàn ra Bến Hiệp. Đây chính là nơi tôi đă sống suốt thời thơ ấu. Dăy phố có chừng vài chục căn nhà lầu, nơi có một số gia đ́nh người Hoa làm ăn buôn bán cùng người Việt. Ngày nay chỉ c̣n lại là những dẫy nhà tranh hai bên đường. Chỉ có cái cầu Hiệp mới làm xong, đó cũng là đặc điểm nổi bật nhất của tỉnh Thái B́nh.
Lối lên cầu Hiệp hiện nay
Cầu Hiệp bắc qua sông Luộc, nối liền đường bộ giữa 2 tỉnh Hải Dương – Thái B́nh, cầu này thuộc 2 xă Hưng Long (huyện Ninh Giang) Hải Dương và Quỳnh Giao (huyện Quỳnh Phụ) Thái B́nh, được khởi công xây dựng từ năm 2008. Cầu Hiệp có chiều dài 542,5m, rộng 12m. Buổi chiều trời mưa dăng nhẹ như mưa phùn mùa đông, cây cầu uốn cong nổi lên trên nền trời khá hùng vĩ giữa vùng quê nghèo. Tôi nhớ đến những lần bọn nhóc chúng tôi trần như nhộng, bơi qua sông Luộc giữa mùa nước lớn, ḍng phù sa đỏ quạch chảy cuồn cuộn, sang bên kia sông ăn trộm vài trái bắp với cái lư do ngây ngô rằng bắp Hải Dương mới ngon. Và chỉ bơi qua sông chạy trốn về bờ nhà khi có người đuổi theo hô hoán, đứng trên bờ chửi theo. Tuổi trẻ ngỗ nghịch có vài phút sống lại.
Cầu Bo Thái B́nh cũ và những cô gái thuở xa xưa
Cây cầu này khiến tôi nhớ tới cây cầu Bo, lối bắt đầu vào tỉnh lỵ Thái B́nh, nơi bà ngoại tôi sinh sống. Mỗi lần tôi được “lên tỉnh”, nh́n thấy cây cầu Bo như nh́n thấy môt thiên đường mới. Đó mới là ấn tượng sâu đậm nhất trong tôi về quê ngoại. Tôi nhớ đến mấy câu vè của bọn học tṛ vẫn hát om x̣m: “Thái B́nh có cái Cầu Bo. Đêm đêm trai gái lại ḅ lên chơi. Cứ 5 mét lại một đôi …”.
Bây giờ Thái B́nh có tới 2 cây cầu Bo, một mới và một cũ, nằm song song, nhưng chuyến đi này tôi không đi qua cầu Bo. Chiếc cầu Hiệp đă thay thế, nhiều xe chạy đường Hà Nội đă thay đổi lộ tŕnh chạy qua đường cầu Hiệp sang Hải Dương ngắn hơn và đường xá tốt hơn.
Buổi tối về đến Hà Nội, chúng tôi quá mệt mỏi chỉ c̣n nước lăn ra ngủ. Trong chuyến đi của đoàn có một ông bạn từ Cali cũng tháp tùng. Ông Tiến, tục gọi là Tiến râu, người nằm chung pḥng với tôi và mang vác hành lư, giúp đỡ tôi rất nhiếu trong suốt cuộc hành tŕnh này. Thế là có cả độc giả từ Mỹ về cùng làm từ thiện cho vui vẻ. Hà Nội đối với tôi chỉ là một trạm dừng chân đợi tàu xe. Nhưng cũng có nhận xét rất “vô tư” rằng người Hà Nội giàu hơn người miền Nam. Có rất nhiều nguyên nhân lư giải điều này sau khi tôi t́m gặp một vài người bà con, kẻ giàu nứt đố đổ vách, người nghèo kiết xác như đứa cháu tôi ở giữa ḷng Hà Nội.
Buổi tối chúng tôi trở về Sài G̣n trên chuyến bay cất cánh vào 19g30 hoàn tất chuyến đi làm từ thiện lần đầu tiên ở miền Bắc.
Thưa thật với bạn đọc, ba hôm sau hai bắp đùi tôi vẫn c̣n đau, leo lên cầu thang lầu 1 chung cư không muốn nổi. Thế mới thấy rơ ḿnh đă “quá đát” và ngồi tiếc nuối thời trai trẻ. Nhưng dù thế nào tôi cũng bằng ḷng với ḿnh v́ đă “làm được ǵ cứ làm, đi được đến đâu cứ đi”. Đó chính là cuộc sống “có lư” của tuổi già, phải không bạn?
Văn Quang