Gibbs

Viên Gạch Nung Của Hồ Chí Minh Và Những Sự Thật Cần Xem Lại
Trong các câu chuyện được kể lại về quãng thời gian Hồ Chí Minh sống tại Paris đầu thế kỷ 20, hình ảnh "viên gạch hồng" được sử dụng để chống chọi với mùa đông giá lạnh thường xuyên được nhắc đến như một biểu tượng cho ý chí chịu đựng và khổ luyện. Theo lời kể phổ biến, mỗi ngày ông Nguyễn Ái Quốc nung một viên gạch trong lò sưởi, sau đó bọc trong giấy báo và đặt vào giường ngủ để sưởi ấm suốt đêm.
Tuy nhiên, khi đối chiếu với thực tế khoa học vật lý cũng như hoàn cảnh sinh hoạt ở châu Âu cùng thời, có nhiều chi tiết trong câu chuyện này đặt ra vấn đề cần phân tích.
Về mặt vật lý, một viên gạch nung khi vừa lấy ra khỏi lò có thể đạt đến nhiệt độ trên 200 độ C. Giấy báo có điểm bắt cháy chỉ khoảng 233 độ C. Khi bọc một vật nóng bằng giấy báo, rủi ro bốc cháy là cực kỳ cao, nhất là trong môi trường thiếu kiểm soát nhiệt độ như phòng trọ nghèo thời bấy giờ. Vì thế, phương pháp sử dụng viên gạch nóng bọc trong giấy báo để đặt trong chăn là cực kỳ nguy hiểm, hoàn toàn không thực tế và dễ dẫn đến hỏa hoạn.
Thêm vào đó, xét về khả năng giữ nhiệt, một viên gạch nung cỡ trung bình chỉ có thể giữ hơi ấm trong khoảng 2 đến 3 giờ đồng hồ. Trong khi đó, đêm đông ở Paris có thể kéo dài 8 đến 9 tiếng với nhiệt độ dưới 0 độ C. Với mức nhiệt này, chỉ một viên gạch chắc chắn không thể đủ giữ ấm cho một người trong suốt đêm dài.
Ngoài ra, vào thời điểm đầu thế kỷ 20, Paris tuy còn nhiều người nghèo nhưng cũng đã có các hệ thống sưởi tối thiểu, từ lò đốt than cho đến lò gas đơn giản trong các khu nhà trọ. Sinh viên nghèo thời đó thường dùng những hình thức này thay vì những phương pháp nguyên thủy như nung gạch. Hơn nữa, giá than và củi không quá đắt đến mức phải chọn cách nung gạch như một phương tiện chính để sưởi ấm.
Từ góc độ lịch sử dân gian, câu chuyện viên gạch nung thực chất không phải là điều xa lạ ở châu Âu. Tại Pháp, từ thế kỷ 17 đến đầu thế kỷ 20, người dân nghèo ở vùng nông thôn thường dùng các viên "briques chauffées" để giữ ấm cho giường ngủ trong những đêm lạnh. Họ nung viên gạch hoặc viên đá nhỏ trong lò, rồi bọc trong vải nhiều lớp và đặt dưới giường. Đây là tập tục dân gian khá phổ biến, được ghi nhận trong nhiều sách sử sinh hoạt đời thường châu Âu.
Do vậy, nhiều khả năng khi Nguyễn Ái Quốc sinh sống ở Paris, ông có thể đã nghe những câu chuyện này từ người dân lao động Pháp, hoặc đọc được trong các tài liệu phổ biến lúc bấy giờ, và câu chuyện đã được kể lại với mục đích nhấn mạnh sự khổ luyện và tinh thần vượt khó. Cũng không loại trừ khả năng các nhà viết tiểu sử sau này đã mượn mô-típ này để xây dựng một hình tượng đầy cảm xúc nhằm mục đích tuyên truyền.
Tóm lại, xét về cả thực tiễn vật lý lẫn bối cảnh sinh hoạt thời bấy giờ, câu chuyện về viên gạch hồng sưởi ấm của Hồ Chí Minh có nhiều dấu hiệu là một sự thêu dệt hoặc phóng đại dựa trên chất liệu dân gian châu Âu, chứ không hoàn toàn phản ánh đúng thực tế lịch sử.
Tài liệu tham khảo
"Quest for a Toasty Warm Bed", bài viết về tập tục dân gian sử dụng viên gạch nung để giữ ấm trong lịch sử châu Âu, Heroes, Heroines, and History, 2023
"Chaufferette", mục từ về dụng cụ giữ ấm truyền thống tại Pháp, Wikipedia tiếng Pháp
"The History of Heating" trong sách "Everyday Life in the 19th Century" xuất bản bởi Routledge, 2018

__________________