Nhà văn Ngọc, một người trẻ c̣n theo bậc tiểu học vào năm 1975 , là một người rất thích đọc sách kể lại trường hợp cứu sách của gia đ́nh cô :
- “ Lớn lên vào thời điểm chiến dịch kiểm kê văn hóa, tôi đáng lẽ cũng chịu chung cảnh bưng bít kiến thức như nhiều trẻ em Việt Nam hồi ấy nhưng may mắn được ở vùng Tân Quy có làng thương phế binh và cư xá cho công chức, sĩ quan, đa số người dân cùng chung hoàn cảnh nên đùm bọc thương yêu nhau, cán bộ phường xă cũng dĩ hoà vi quư.
Đội kiểm kê gồm nhiều học tṛ cũ của má tôi nên tuy biết nhà tôi nổi tiếng có tủ sách lớn nhất vùng đă làm ngơ v́ tiếc, chỉ kê vài cuốn giáo khoa cũ mà không tịch thu.
Hàng xóm và các thầy cô giáo thấy vậy chở thêm sách lại cho tị nạn nhà tôi.
Má tôi cẩn tắc vô ưu nên dù được bảo đảm vẫn đóng khóa sách cẩn thận.
Nhà tôi có một tủ sắt loại locker cho cầu thủ trong sân vận động, cao tới nóc nhà.
Má tôi tống hết sách báo vào đó, từ tạp chí Văn, Bách Khoa, sách Trung Hoa xưa, tiền chiến, Tự Lực Văn Đoàn, cho đến các tác giả bị liệt vào hạng phản động :
- Nguyễn Mạnh Côn
- Nguyễn Thụy Long
- Mai Thảo
- Chu Tử
- Duyên Anh
- Nguyễn Mộng Giác
- Ngô Thế Vinh
- Vũ Hoàng Chương
- Nhất Tuấn
- Nguyên Sa
- Trần Dạ Từ
- Phạm Công Thiện
- Túy Hồng
- Nhă Ca
- Thụy Vũ …
Một cô giáo c̣n chở lại cả tủ Quỳnh Dao.
Má tôi khóa tủ sắt, dặn chị em tôi không được lấy sách ra đọc rồi bỏ lung tung lỡ có ai thấy, ai hỏi th́ nói khóa tủ hư lâu rồi không mở được. Dĩ nhiên chị em tôi tránh sao khỏi ṭ ṃ, má tôi đi dạy là mở tủ lôi sách ra đọc ngấu nghiến, canh giờ má tôi sắp về th́ gom sách cất khóa lại.
Riêng bán nguyệt san Thời Nay, do số lượng quá nhiều (mỗi tháng hai số trong mười lăm năm) và cũng là tờ tạp chí yêu thích nhất, má tôi dành riêng một chỗ rất đặc biệt và an toàn.
Dân miền Nam xưa chắc ai cũng biết cái garde-manger, người Bắc gọi là chạn thức ăn, phần trên có hai ngăn, hai cánh cửa tủ, giữa là ngăn trống để chai hũ, phần dưới không có ngăn nên rất rộng, chắc dành cho những bao hũ khổ lớn, có cửa đóng lại, là chỗ trú ẩn của bộ Thời Nay gia đ́nh tôi.
Đội kiểm kê có vào chắc cũng chẳng nghĩ tới xét lục ngăn thường đựng nước mắm, dưa cải v.v…này”.
Sức bật của người Sài G̣n vậy mà được việc.
Chỉ khoảng hơn một tháng sau, sách cũ sống lại trên vỉa hè, nằm trên những tấm ni-lông của những con người không c̣n cách mưu sinh nào khác. Họ bán rất rẻ. Khách hàng gồm cả những bộ đội từ miền Bắc.
Văn hóa
“đồi trụy” rất được những con người xă hội chủ nghĩa mến mộ.
Một trong những người ngồi bán sách trên lề đường là ông Khai Trí.
Trong kho nhà sách và nhà xuất bản của ông vào thời điểm Sài G̣n sụp đổ chất đầy sách. Một phần bị dân chúng vào hôi của mang đi, một phần lớn bị tịch thu mang đi đốt.
Theo nhà văn Nhật Tiến th́ sau khi mất hàng triệu cuốn sách trong kho, ông Khai Trí đă đầu quân vào hàng ngũ bán sách trên lề đường. Ông bày bán ít cuốn truyện thiếu nhi do chính ông xuất bản !
**************