Con người mà không có lòng nhân ái, thì tuy đối với luật pháp không có tội lỗi, nhưng đối với lương tâm, thì là không phải.

Gặp người đói khó, mà mình không giúp người ta, cũng không ai bắt được mình, nhưng trong bụng không đành”.


(Trích Quốc Văn Giáo Khoa Tư/Luân lý/Sơ Đẳng. Công bình và nhân ái).





Bài thơ “Cách ăn ở” và “Những đứa trẻ mồ côi” là bài học luân lý về lòng nhân đạo mà học trò bậc tiểu học thời ấy được học nằm lòng.

Khi thấy người hoạn nạn, đau yếu phải giúp đỡ bằng tình thương yêu chân thành.





CÁCH ĂN Ở

Ở cho có đức có nhân,

Mới mong đời trị được ăn lộc trời.

Thương người tất tả ngược xuôi,

Thương người lỡ bước, thương người bơ vơ.

Thương người ôm dắt trẻ thơ,

Thương người tuổi tác già nua bần hàn.

Thương người cô quả cô đơn

Thương người đói rách lẩm than kêu đường.

Thấy ai đói rét thì thương,

Rách thường cho mặc, đói thường cho ăn.

Thương người như thể thương thân,

Người ta phải bước khó khăn đến nhà.

Đồng tiền bát gạo mang ra,

Rằng đây cần kiệm gọi là làm duyên.

— Nguyễn Trãi (Gia huấn ca)





LÒNG BIẾT ƠN MỌI NGƯỜI TRONG XÃ HỘI

Trong gia đình thì cha mẹ, vợ con, anh em nương tựa nhau.

Ngoài xã hội, mọi người cũng đều có sự tương quan, không thể sống lẻ loi.

Do nương nhờ nhau mà cuộc sống của mỗi cá nhân mới an ổn.

Vì vậy đối với mọi người, mọi ngành nghề chúng ta đều cần phải biết ơn, tôn trọng, không được làm tổn hại.

Câu tục ngữ “ Uống nước nhớ nguồn ” chính là nói lên tinh thần biết ơn, là truyền thống đạo lý của con người Việt Nam.

Trong bài Người ta phải làm việc, sách Quốc Văn Giáo Khoa Thư cũng nói lên tinh thần này :

“ Người làm ruộng có trồng trọt cấy cày, thì ta mới có thóc gạo mà ăn.

Thợ nề, thợ mộc có làm nhà, thì ta mới có nhà mà ở.

Thợ dệt có dệt vải, thợ may có may áo, thì ta mới có đồ mặc vào mình.

Quyển sách ta học cũng phải có người làm, người in.

Cái đường ta đi cũng phải có người sửa, người quét.

Nói tóm lại, nhất thiết một chút gì ta cần dùng đến, cũng là có người chịu khó làm việc mới nên”. (Trích bài Người ta phải làm việc, trong Quốc Văn Giáo Khoa Thư)

Thật vậy, trong xã hội muốn sinh tồn thì mọi người phải có bổn phận đem sức mình giúp vào lợi ích chung.

Biết nhớ ơn công sức của mọi người cũng giúp ta có trách nhiệm tạo ra những giá trị có ích cho người khác.

Bài “ Giấc mộng ” là một trong những bài thơ dạy học sinh biết yêu mến và nhớ ơn mọi người.

Nằm mộng thấy nông phu lại bảo :

“Ra công làm kiếm gạo từ đây.

Tao thôi chẳng có nuôi mầy,

Phải lo trồng trọt cấy cày cho siêng.”

Người dệt cửi dặn mình làm áo;

Chú thợ hồ lại bảo cầm bay!

Bơ vơ chẳng kẻ đoái hoài,

Tôi mang thơ thẩn đọa nầy cùng nơi.

Tôi túng thế vái trời cứu thử,

Lại thấy kia sư tử trên đàng!…

Tỉnh ra, thấy sáng, mơ màng!

Tiểu công hút gió, rộn ràng trên thang;

Nghe máy dệt rần rần tiếng chạy;

Ruộng đâu đâu cũng cấy đã xong.

Phận mình nghĩ lại thong dong,

Mới hay dưới thế ai không nhờ người.

Từ ngày rõ cuộc đời đắp đồi,

Cám thương người xã hội như nhau.

Dập dìu kẻ trước người sau,

Sức riêng một ít giúp vào lợi chung.


— Nguyễn ngọc Ẩn (100 Bài Tập đọc, Lớp Nhất và Lớp Nhì)






TÌNH YÊU QUÊ HƯƠNG ĐẤT NƯỚC


Ngoài những nội dung xây dựng cho trẻ tình yêu thương, nhân ái, tôn trọng các ngành nghề trong xã hội, gần 1/3 số bài thơ dùng làm bài học thuộc lòng là để bồi dưỡng cho thế hệ trẻ tình cảm lành mạnh với quê hương đất nước.

Đó là những bài thơ ca ngợi quê hương xứ sở giàu đẹp, qua hình ảnh con trâu trên đồng lúa, mái tranh vách đất trong xóm nghèo,






rồi những con kênh, giếng nước, lũy tre…, các hoạt động xã hội trong làng xã, gợi nên ước mơ về một cuộc sống an cư lạc nghiệp trong cảnh hòa hợp, thanh bình, hạnh phúc :


https://www.youtube.com/watch?v=w4NGF78-aOo



Quê em nhà cửa liền nhau,

Mái tranh, mái ngói chen màu xinh xinh.

Quê em có miễu, có đình,

Có con sông nhỏ uốn mình trong tre.

Có đồng có ruộng bao la,

Nông dân làm lụng hát ca bên đồng.

Lúa xanh đang trổ đòng đòng,

Một mùa mơn mởn đẹp lòng dân quê.

Nương dâu xanh ngắt bốn bề,

Bắp, mì, khoai, đỗ, lang, mè tốt xanh.

Sớm hồng trời đẹp trong lành,

Sương mai rung động trên cành chim ca.

Vàng son lơ lửng chiều tà,

Đồng quê thơ mộng bao la xanh rờn.


— Thanh Giang (Tiểu học nguyệt san, tháng 10/1958)







Tóm lại trong giai đoạn trước năm 1975 , nội dung các sách giáo khoa môn quốc văn của nền giáo dục miền Nam chú trọng những vấn đề đạo đức truyền thống, hướng tới triết lý giáo dục của Việt Nam Cộng Hòa:

- Nhân bản – Dân tộc – Khai phóng.





https://vietnamclassical.wordpress.c...c-nhan-ban.pdf


Đáng tiếc, sau sự kiện ngày 30/4/1975, chính quyền ra lệnh tiêu hủy các loại sách của Miền Nam kể cả sách giáo khoa môn quốc văn các cấp.

Do đó, việc sưu tập các sách quốc văn cũ rất khó khăn.

Dù thời gian có trôi qua, hoàn cảnh có biến đổi, nhưng các giá trị đạo đức làm người trong các trang sách quốc văn của nền giáo dục miền Nam như :

- Kính yêu cha mẹ

- Tình thầy trò, bè bạn

- Lòng yêu quê hương đất nước, đồng bào, nhân loại… vẫn in sâu trong ký ức những học sinh thời xưa qua bao thế hệ.


https://www.youtube.com/watch?v=5Y6Fukbg_h8


Hồng Liên


************