Nếu nhà Trần liên minh với Trần Hữu Lượng, liệu Chu Nguyên Chương có cơ hội thống nhất Trung Hoa?
 

Lịch sử có thể đã rẽ theo một hướng khác, nếu nỗ lực liên minh với Đại Việt của Trần Hữu Lượng vào năm 1354 thành công. Khi ấy, lịch sử Đông Á có thể không còn ghi tên “Minh Thái Tổ” Chu Nguyên Chương, mà là Đại Hán Trần Hữu Lượng.

Trần Hữu Lượng (1316–1363) là một trong những đối thủ đáng gờm nhất của Chu Nguyên Chương trong cuộc nội chiến cuối thời Nguyên, một nhân vật mà lịch sử Trung Hoa phải thừa nhận là “chướng ngại lớn nhất” trên con đường lập nên triều Minh.

Trước hết, cần hiểu rằng Trần Hữu Lượng không phải một thủ lĩnh khởi nghĩa tầm thường. Xuất thân nghèo khó, từng làm nghề đánh cá ở Miện Dương (Hồ Bắc), ông gia nhập nghĩa quân Hồng Cân và dần trở thành một thủ lĩnh quân sự xuất sắc. Từ năm 1357, ông lần lượt loại bỏ các đối thủ nội bộ như Nghê Văn Tuấn, Triệu Phổ Thắng và Từ Thọ Huy để kiểm soát toàn bộ vùng Giang Tây – một trung tâm chiến lược quan trọng ở trung lưu Trường Giang. Đến năm 1360, ông xưng là Hán Vương rồi Hoàng đế Đại Hán, khống chế các vùng rộng lớn như Giang Tây, Hồ Nam, Hồ Bắc, thậm chí lan xuống Quảng Đông và Quảng Tây. Đối trọng với ông ở vùng hạ lưu sông Trường Giang chính là Chu Nguyên Chương – một kẻ xuất thân bần hàn, song có chí lớn, có tầm nhìn chiến lược và đội ngũ mưu thần tướng giỏi như Lưu Bá Ôn, Từ Đạt, Thường Ngộ Xuân.


Nhà Trần từng 3 lần đánh bại đế quốc Nguyên Mông. Ảnh minh hoạ.

Cuộc đối đầu giữa hai thế lực này là một cuộc chiến sinh tử. Ngay từ năm 1360, Trần Hữu Lượng đã huy động đại quân thuỷ chiến xuôi dòng Trường Giang tấn công Ứng Thiên phủ (Nam Kinh) của Chu Nguyên Chương, suýt chút nữa đã chấm dứt sự nghiệp của đối thủ. Nhưng nhờ kế sách trá hàng của Lưu Bá Ôn, quân Chu mai phục và đánh úp quân Hán khiến Trần Hữu Lượng đại bại, phải bỏ chạy về Giang Châu. Tuy nhiên, chỉ ba năm sau, ông trở lại với lực lượng hùng hậu hơn – 60 vạn quân, hàng ngàn chiến thuyền – quyết chiến với Chu tại hồ Bà Dương (Phiên Dương). Dù quân số vượt trội, ông lại phạm sai lầm chiến thuật nghiêm trọng khi liên kết các chiến thuyền khổng lồ thành hàng ngang bất động, tạo điều kiện cho hỏa công linh hoạt của Chu Nguyên Chương phát huy tối đa hiệu quả. Sau 36 ngày đêm giao chiến khốc liệt, Trần Hữu Lượng tử trận, chấm dứt hy vọng phục hưng và cũng mở đường cho Chu Nguyên Chương tiến tới thống nhất Trung Hoa, lập nên nhà Minh vào năm 1368.

Thế nhưng, khoảng một thập niên trước khi thất bại, Trần Hữu Lượng đã từng đưa ra một nước cờ có thể xoay chuyển lịch sử: đặt vấn đề liên minh với Đại Việt. Đại Việt sử ký toàn thư chép rằng, vào năm 1354, Trần Hữu Lượng sai sứ sang xin “hoà thân” với vua Trần Dụ Tông. Tuy nhiên, nhà Trần đã từ chối thẳng thừng, một phần vì lời tự xưng “con Trần Ích Tắc” của Trần Hữu Lượng – vốn là kẻ phản quốc từng đầu hàng nhà Nguyên – bị xem như sự xúc phạm. Việc từ chối này có thể hiểu được trong bối cảnh lòng trung quân và ký ức đau thương từ 3 lần kháng Nguyên còn in sâu trong tâm trí triều đình Trần. Song từ góc độ chiến lược, đây là một cơ hội bị bỏ lỡ mà hệ quả của nó là sự trỗi dậy không gì ngăn cản nổi của nhà Minh sau này.

Nếu giả định nhà Trần chấp thuận đề nghị ấy, cán cân quyền lực cuối Nguyên sẽ thay đổi sâu sắc. Đại Việt thời Trần không chỉ là một quốc gia có chủ quyền vững vàng, mà còn là một cường quốc quân sự thực sự ở Đông Nam Á. Ba lần đánh bại đế quốc Nguyên – một siêu cường quân sự lớn nhất thế giới thế kỷ XIII – đã chứng minh trình độ tổ chức, chiến lược và chiến thuật của quân đội Đại Việt vượt xa một lực lượng khởi nghĩa địa phương thông thường. Những chiến thắng như Bạch Đằng (1288), Vân Đồn, Hàm Tử hay Tây Kết đều là minh chứng cho nghệ thuật thuỷ chiến siêu việt của quân Trần – yếu tố cực kỳ quan trọng trong cuộc chiến giữa Trần Hữu Lượng và Chu Nguyên Chương vốn diễn ra chủ yếu trên sông Trường Giang và hồ Bà Dương.

Quân Trần nổi tiếng với chiến thuật sử dụng thuyền nhẹ cơ động, kết hợp mai phục, hỏa công và địa hình sông nước để tiêu diệt đối thủ có lực lượng đông hơn. Đó chính xác là điểm yếu chí mạng mà quân của Trần Hữu Lượng không thể khắc phục trong trận hồ Bà Dương. Nếu quân Đại Việt khi ấy tham chiến bên cạnh ông, họ hoàn toàn có thể cung cấp kinh nghiệm tác chiến trên sông nước, cố vấn chiến thuật hoặc trực tiếp chỉ huy thuỷ quân. Chỉ cần thay đổi cách bố trí chiến thuyền, tận dụng gió nước và vận dụng hỏa công một cách chủ động thay vì bị động, thế trận ở hồ Bà Dương có thể đã nghiêng hẳn về phía Đại Hán – Trần Hữu Lượng. Một chiến thắng trong trận quyết chiến này sẽ đồng nghĩa với việc tiêu diệt hoặc làm tan rã lực lượng của Chu Nguyên Chương, từ đó chấm dứt sớm cuộc cạnh tranh quyền lực.

Không chỉ vậy, sự tham gia của Đại Việt còn mở ra một mặt trận phía nam khiến Chu Nguyên Chương lâm vào thế lưỡng đầu thọ địch. Khi ấy, lực lượng của ông chủ yếu tập trung ở vùng Giang Nam và chưa có nền tảng để tiến xuống phương nam. Nếu quân Đại Việt phối hợp đánh lên Quảng Tây, Hồ Nam hoặc hỗ trợ Trần Hữu Lượng khống chế tuyến Trường Giang, đội quân của Chu Nguyên Chương sẽ bị bóp nghẹt nguồn tiếp tế và mất đi không gian chiến lược để tích lũy lực lượng. Ngay cả Lưu Bá Ôn với tài thao lược cũng khó xoay chuyển tình thế nếu phải đối đầu cùng lúc với một thế lực nội chiến mạnh mẽ từ bắc Giang Tây và một đội quân thiện chiến từng đánh bại đế quốc Mông Cổ từ phương nam.

Tất nhiên, lịch sử không có chữ “nếu”, song việc nhìn lại mối liên hệ giữa Trần Hữu Lượng và Đại Việt vẫn gợi lên nhiều suy ngẫm. Trần Hữu Lượng là đối thủ duy nhất từng dồn Chu Nguyên Chương vào thế hiểm nguy và chỉ cần một chút khác biệt về đồng minh, chiến thuật hay thời cơ, cục diện đã có thể đảo chiều. Và trong số những “điều kiện có thể thay đổi lịch sử” ấy, không gì rõ ràng hơn sự liên minh bị bỏ lỡ với Đại Việt – quốc gia từng làm nên kỳ tích trước đội quân mạnh nhất thế giới đương thời.

Có lẽ, nếu năm 1354 Trần Dụ Tông mở cửa đón sứ giả của Trần Hữu Lượng và quyết định cùng ông chống Nguyên, thì không chỉ vận mệnh của Trần Hữu Lượng thay đổi, mà cả lịch sử Trung Hoa cũng sẽ không còn tên gọi “Minh triều”. Một cục diện chính trị đa trung tâm, với một Đại Hán ở trung lưu Trường Giang được liên minh với Đại Việt, hoàn toàn có thể đã hình thành, thay thế cho trật tự “nhất thống thiên hạ” mà Chu Nguyên Chương xây dựng sau này.

Vietbf @ Sưu tầm