Sáu trụ cột định hình chiến lược an ninh quốc gia Mỹ
 

Sau gần 4 tháng tại nhiệm, Tổng thống Trump dần định hình chiến lược an ninh quốc gia mới, chuyển đổi sang mô hình "Hiệp ước Mỹ" với 6 trụ cột chính.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đang thăm các quốc gia Trung Đông trong chuyến công du nước ngoài đầu tiên của nhiệm kỳ. Việc ông Trump chọn Trung Đông làm nơi công du đầu tiên, thay vì Canada hay các đồng minh châu Âu như truyền thống, được cho là phản ánh tầm nhìn mới về chiến lược an ninh quốc gia của Tổng thống Mỹ, theo giới phân tích.

Các đời tổng thống Mỹ trước đây thường xây dựng chiến lược an ninh quốc gia theo mô hình Pax Americana (Hòa bình Mỹ), trong đó Mỹ đóng vai trò là bên dẫn dắt trật tự thế giới, đảm bảo an ninh toàn cầu. Tuy nhiên, chiến lược đang dần hé lộ của ông Trump đã cho thấy nước Mỹ đã chuyển sang mô hình mới được gọi là Pact Americana (Hiệp ước Mỹ), theo chuyên gia Jahara Matisek và James Farwell của Viện Chính sách Chiến lược Quốc gia Australia (ASPI).


Tổng thống Mỹ Donald Trump chuẩn bị bước lên chuyên cơ Không lực Một ở bang Maryland ngày 12/5. Ảnh: AFP

Chiến lược "Hiệp ước Mỹ" của ông Trump dự kiến tập trung vào các ưu tiên lợi ích quốc gia Mỹ, thông qua sáu trụ cột cốt lõi, không chỉ định hình lại cách Mỹ tương tác với thế giới mà còn phản ánh tư duy "Nước Mỹ trên hết" đầy thực dụng.

Chuyên gia Matisek và Farwell cho rằng trụ cột thứ nhất trong chiến lược an ninh quốc gia của ông Trump là xây dựng một phiên bản riêng của Học thuyết Monroe từ năm 1823, trong đó nhấn mạnh Tây Bán cầu là "sân sau" độc quyền của Mỹ, bất kỳ sự can thiệp nào từ các cường quốc bên ngoài vào khu vực sẽ bị coi là mối đe dọa.

Chính quyền Trump dường như đang tái định hình học thuyết này, mở rộng phạm vi từ Tây Bán cầu qua bên kia bờ Thái Bình Dương, đồng thời giảm bớt cam kết ở các khu vực khác như châu Âu, Trung Đông và một phần châu Phi.

Tổng thống Trump không còn muốn Mỹ đóng vai trò "cảnh sát toàn cầu" như trong thời kỳ "Hòa bình Mỹ". Thay vào đó, ông tập trung củng cố quyền kiểm soát của Mỹ ở khu vực lân cận, đặc biệt là Mỹ Latin và Caribe, nơi Mỹ có lợi thế địa lý và lịch sử.

Điều này được thể hiện qua chính sách tăng cường kiểm soát biên giới phía nam với Mexico, áp đặt lệnh trừng phạt kinh tế đối với các quốc gia "không tuân thủ lợi ích Mỹ" và thúc đẩy các thỏa thuận thương mại song phương có lợi cho Washington.

Ông Trump còn tìm cách củng cố, mở rộng vị thế của Mỹ tới châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt thông qua các thỏa thuận hợp tác chiến lược với các đối tác trong khu vực. Cùng với đó, ông đồng thời giảm cam kết của Mỹ ở các khu vực xa xôi như Trung Đông, nơi Mỹ từng tiêu tốn hàng nghìn tỷ USD cho các cuộc chiến tranh kéo dài.

Cách tiếp cận này phản ánh một sự ưu tiên rõ ràng: bảo vệ các "lợi ích cốt lõi" của Mỹ ở các khu vực chiến lược gần gũi, đồng thời rút khỏi các trách nhiệm toàn cầu "không còn mang lại lợi ích tương xứng", theo các chuyên gia của ASPI.

Trụ cột thứ hai trong chiến lược an ninh quốc gia của ông Trump là nhấn mạnh vào an ninh nội địa, từ đó tái định hình thế trận quân sự toàn cầu của Mỹ.

Trong bối cảnh các mối đe dọa nội địa như nhập cư bất hợp pháp, tội phạm xuyên quốc gia và các cuộc tấn công mạng ngày càng tăng, ông Trump coi an ninh nội địa là "nền tảng" để duy trì sức mạnh quốc gia. Đây là lý do chính quyền Trump đẩy mạnh chiến dịch truy quét người nhập cư trái phép bị ông coi là "tội phạm" đang "xâm lược nước Mỹ".

Việc tăng cường thực thi pháp luật, cải tổ hệ thống nhập cư, bảo vệ cơ sở hạ tầng trọng yếu trước các cuộc tấn công mạng đã trở thành ưu tiên hàng đầu của Mỹ. Những nỗ lực này không chỉ nhằm bảo vệ lãnh thổ Mỹ khỏi các nguy cơ tấn công tiềm tàng, mà còn gửi đi thông điệp rằng Mỹ sẽ không bị "phân tâm" bởi các vấn đề quốc tế khi chưa giải quyết được các thách thức trong nước.

Việc tập trung vào an ninh nội địa cũng dẫn đến việc tái phân bổ nguồn lực quân sự, giảm dần hiện diện ở nước ngoài để tập trung nguồn lực cho các vấn đề trong nước.

Ông Trump thời gian qua đã ra lệnh rút bớt quân ở Afghanistan và Iraq, đồng thời tái định hướng lực lượng Mỹ để hỗ trợ các chiến dịch trong nước hoặc ở các khu vực chiến lược như Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Điều này phản ánh tư duy thực dụng "sức mạnh quốc gia chỉ có thể được duy trì khi nội bộ ổn định và an toàn".

Trụ cột thứ ba, đồng thời là đặc trưng nổi bật trong chiến lược an ninh quốc gia của Tổng thống Trump là "ngoại giao giao dịch", trong đó các mối quan hệ quốc tế được xây dựng dựa trên lợi ích cụ thể và trao đổi có đi có lại.

Khác với thời kỳ "Hòa bình Mỹ", khi Mỹ cung cấp các đảm bảo an ninh vô điều kiện cho đồng minh, ông Trump yêu cầu các quốc gia khác, để cả đồng minh và đối tác thân cận nhất, phải "đưa ra thứ gì đó" để nhận sự hỗ trợ từ Mỹ.

Cách tiếp cận này thể hiện rõ trong các liên minh truyền thống như NATO, nơi Tổng thống Trump nhiều lần chỉ trích các quốc gia thành viên vì không đóng góp đủ chi phí quốc phòng. Ông yêu cầu các đồng minh phải tăng ngân sách quốc phòng lên ít nhất 3% GDP, đồng thời đe dọa giảm cam kết an ninh nếu không đạt được thỏa thuận.

Tương tự, trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, ông Trump thúc đẩy các quốc gia như Nhật Bản và Hàn Quốc đóng góp nhiều hơn cho hiện diện quân sự của Mỹ tại đây.

Với chính sách này, Mỹ nhiều khả năng sẽ chấm dứt các hỗ trợ an ninh vô thời hạn cho những đối tác như Ukraine, Kosovo hay Palestine. Học thuyết về "khoáng sản đổi lấy hỗ trợ quân sự" có thể sẽ xuất hiện, gắn viện trợ của Mỹ với các thỏa thuận khai thác tài nguyên, đặc biệt là ở Mỹ Latin và châu Phi.

Ông Trump được cho là đã gây sức ép lên Tổng thống Ukraine để đạt được thỏa thuận khoáng sản đất hiếm. Ông cũng coi các thương vụ bán vũ khí cho nước ngoài là trung tâm của chính sách đối ngoại Mỹ.

Ngay từ đầu chuyến thăm Arab Saudi ngày 13/5, ông Trump đã ca ngợi khoản đầu tư mới trị giá 600 tỷ USD của Arab Saudi vào Mỹ, đồng thời tuyên bố sẽ bán số vũ khí trị giá 142 tỷ USD cho quốc gia này, động thái khẳng định quan hệ đối tác quốc phòng với Arab Saudi.

Các nhà phân tích nhận định đây là dấu hiệu cho thấy ông Trump xem ngoại giao như một công cụ để tối đa hóa lợi ích Mỹ, thay vì duy trì trật tự toàn cầu hậu Thế chiến II như trước đây.

Trụ cột thứ tư trong chính sách an ninh quốc gia mới của Mỹ là triển khai chính sách cứng rắn hơn ở Trung Đông.

Mặc dù Tổng thống Trump giảm cam kết quân sự ở Trung Đông so với các chính quyền trước, ông vẫn theo đuổi chính sách cứng rắn hơn trong khu vực này, tập trung vào việc bảo vệ lợi ích Mỹ và hỗ trợ các đồng minh then chốt như Israel. Thay vì triển khai các chiến dịch quân sự quy mô lớn, ông Trump ưu tiên các biện pháp ngoại giao, kinh tế và quân sự "có chọn lọc" để duy trì ảnh hưởng.

Một ví dụ điển hình là việc ông Trump tiếp tục hỗ trợ Israel trong các cuộc xung đột với Hamas và Hezbollah, đồng thời thúc đẩy Hiệp ước Abraham để bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các quốc gia Arab. Ông cũng tìm cách đàm phán với Iran thông qua các kênh trung gian, tận dụng vị thế suy giảm của Tehran sau các cuộc tấn công của Israel để đạt được một thỏa thuận có lợi cho Mỹ.

Ngoài ra, Tổng thống Trump còn áp dụng các biện pháp trừng phạt kinh tế nghiêm ngặt đối với các quốc gia không tuân thủ lợi ích Mỹ, đồng thời sử dụng các lực lượng đặc nhiệm, vũ khí chính xác để đối phó với các mối đe dọa, như lực lượng Houthi ở Yemen.

Cách tiếp cận này không khiến Mỹ bị sa lầy vào các cuộc chiến lâu dài trên bộ, giúp chỉ giảm chi phí quân sự, tăng cường hiệu quả của các hoạt động quân sự ở Trung Đông, phù hợp với tư duy của ông Trump.

Trụ cột thứ năm của chiến dịch an ninh quốc gia Mỹ là tìm cách tăng cường cô lập Trung Quốc về kinh tế và công nghệ. Ông Trump cho rằng sự trỗi dậy của Bắc Kinh là một mối đe dọa và đang triển khai một chiến dịch toàn diện nhằm cắt đứt các chuỗi cung ứng quan trọng, hạn chế ảnh hưởng công nghệ của Trung Quốc.

Các biện pháp kinh tế bao gồm áp đặt thuế quan cao đối với hàng hóa Trung Quốc; kiểm soát xuất khẩu các công nghệ nhạy cảm như chất bán dẫn, gây áp lực tài chính để làm suy yếu các công ty công nghệ Trung Quốc như Huawei và TikTok.

Chính quyền Trump cũng thúc đẩy việc xây dựng các mạng lưới cung ứng thay thế với các quốc gia đồng minh như Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Australia, nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc trong các lĩnh vực như dược phẩm và khoáng sản đất hiếm.

Về công nghệ, ông Trump tăng cường các biện pháp hạn chế đầu tư của Trung Quốc vào các ngành công nghiệp chiến lược của Mỹ, đồng thời khuyến khích các đồng minh áp dụng các chính sách tương tự.

Các quốc gia không hạn chế ảnh hưởng công nghệ của Trung Quốc có thể đối mặt với mức thuế cao hoặc bị Mỹ cắt giảm hợp tác an ninh. Cách tiếp cận này không chỉ nhằm "làm suy yếu nền kinh tế Trung Quốc", mà còn củng cố vị thế dẫn đầu của Mỹ trong cuộc cạnh tranh công nghệ toàn cầu.

Trung Quốc cho rằng đây là biểu hiện của hành vi "bắt nạt", vi phạm quyền được phát triển của nước này. "Không ai chiến thắng trong những cuộc chiến thuế quan hay thương mại. Kiểu hành xử bắt nạt hay bá quyền chỉ dẫn đến tình trạng tự cô lập", Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 13/5 phát biểu tại Diễn đàn Trung Quốc - Cộng đồng các nước Mỹ Latin và Caribe (CELAC) tại Bắc Kinh.

Cuối cùng, ông Trump ưu tiên xây dựng một quân đội "mạnh, tinh gọn", tập trung vào việc phô trương sức mạnh và khả năng chiến đấu. Thay vì duy trì một lực lượng quân sự cồng kềnh, tốn kém, ông hướng tới việc tối ưu hóa ngân sách quốc phòng để tăng cường các năng lực chiến đấu cốt lõi.

Lầu Năm Góc dưới thời Trump được dự đoán sẽ tập trung vào việc phát triển các hệ thống tiên tiến như vũ khí chính xác cao, trí tuệ nhân tạo, công nghệ lượng tử, đồng thời duy trì các kho dự trữ vũ khí thông thường. Các chương trình đào tạo và tuyển dụng cũng được cải tổ để đảm bảo một lực lượng tinh gọn, sẵn sàng chiến đấu.

Cách tiếp cận này không chỉ tăng cường khả năng răn đe của Mỹ mà còn gửi đi thông điệp rằng Mỹ sẵn sàng sử dụng sức mạnh quân sự để bảo vệ lợi ích của mình. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra thách thức trong việc cân bằng giữa đầu tư vào công nghệ mới và duy trì các lực lượng truyền thống.

Các chuyên gia cho rằng 6 trụ cột của chiến lược an ninh quốc gia thời Tổng thống Trump sẽ đánh dấu một "sự chuyển đổi lịch sử" của Mỹ. "Cách tiếp cận này mang lại nhiều cơ hội, song cũng đặt ra những thách thức lớn đối với Washington, đặc biệt là trong việc duy trì các liên minh truyền thống và ngăn chặn sự trỗi dậy của các đối thủ lớn", chuyên gia Matisek và Farwell nhận định.

VietBF@sưu tập