Sự hồi sinh của loài gấu túi bí ẩn
 

Từng đứng trước bờ vực tuyệt chủng, gấu túi mũi lông phương Bắc - một trong 3 loài gấu túi wombat nổi tiếng của Australia - đã hồi sinh từ 35 cá thể vào những năm 1980 lên 400 con hiện sống trong tự nhiên.


Gấu túi wombat là một trong những loài vật nổi tiếng nhất của Australia. Mặc dù rất phổ biến trong văn hóa Australia, gấu túi mũi lông phương Bắc - một trong ba loài wombat - đang bị đe dọa nghiêm trọng. Wombat mũi lông phương Bắc từng đứng trên bờ vực tuyệt chủng khi chỉ còn 35 cá thể vào những năm 1980. Nhờ chính phủ can thiệp và chuyên gia tận tụy làm công tác bảo tồn, loài wombat này đã phục hồi trở lại với khoảng 400 con, tất cả đều sống trong tự nhiên. Ảnh: Australian Wildlife Conservancy.


Gấu túi mũi lông phương Bắc là loài lớn nhất trong ba loài gấu túi wombat, trung bình nặng 32 kg và dài tới một mét. Chủ yếu ăn cỏ, chúng là những thợ đào hang chuyên nghiệp. "Loài vật này như những cục cơ rắn chắc", Andy Howe - nhà sinh thái học thực địa cấp cao của Australian Wildlife Conservancy tại New South Wales - cho biết. "Chúng lùn, chắc nịch, có thể xuyên qua bất cứ thứ gì. Nhưng đồng thời, chúng cũng cực kỳ dễ thương". Ảnh: karenfoleyphotograph y/iStockphoto.

Wombat là loài sống về đêm và thường ở một mình trong hang, chạy trốn dưới lòng đất khi nghe thấy tiếng động nhỏ nhất. Chuyên gia Howe (trong ảnh) mô tả chúng "cực kỳ nhút nhát và bí ẩn", đồng nghĩa các nhà nghiên cứu hiếm khi nhìn thấy chúng trong tự nhiên. Họ chưa từng quan sát quá trình sinh sản của wombat, khả năng cao diễn ra dưới lòng đất. Con đực được cho là đuổi nhau ra và vào hang nhằm đánh dấu chủ quyền. "Có người tìm hiểu về loài này suốt 3 năm mới tận mắt nhìn thấy một con (trong tự nhiên)", ông Howe nói.

Wombat mũi lông phương Bắc từng sống dọc theo bờ biển phía đông của Australia, từ trung tâm Queensland tới giữa New South Wales và Victoria. Vào những năm 1800, người châu Âu định cư lan rộng khắp bờ biển phía đông, chuyển đổi rừng và đồng cỏ thành đất nông nghiệp để chăn thả gia súc và cừu. Ông Howe cho biết: "Về cơ bản, chúng bị làm thịt". Cùng lúc, quần thể thỏ bùng nổ ở đông nam Australia, nên nhiều con thỏ chiếm hang của wombat. Là một phần trong nỗ lực kiểm soát thỏ, mọi người phá hủy các hang, khiến wombat cũng bị ảnh hưởng.

Đến những năm 1980, quần thể wombat mũi lông phương Bắc giảm xuống còn 35 cá thể, tất cả đều sống trên một khu đất ở miền Trung Queensland. Nhận thức được nguy cơ tuyệt chủng nếu không can thiệp ngay lập tức, chính phủ Australia đã chuyển đổi khu đất thành Công viên quốc gia Rừng Epping, di dời gia súc và rào lại khu vực. Dần dần, quần thể wombat phục hồi. Nhưng vào đầu những năm 2000, một loạt đợt tấn công của chó hoang đã giết chết từ 10-12 cá thể, khoảng 10% toàn bộ quần thể vào thời điểm đó. Sau khi giới chức rào lại chắc chắn hơn, quần thể wombat bắt đầu tăng trưởng với tốc độ 9%/năm. Hiện tại, có khoảng 400 wombat mũi lông phương Bắc ở Australia, phần lớn sống tại Công viên quốc gia Rừng Epping.

Một quần thể khác được nuôi dưỡng tại Khu bảo tồn thiên nhiên Richard Underwood ở phía tây nam Queensland, nơi ông Howe làm việc, vào năm 2008. Hiện tại, nơi này có khoảng 15 con, song không rõ số lượng chính xác do wombat sống ẩn dật. Các nhà nghiên cứu thu thập dữ liệu về wombat bằng cách đặt các cọc có băng dính chắn ngang lối vào hang của wombat.

Một quần thể còn lại của loài wombat mũi lông phương Bắc sống tại Rừng Tiểu bang Powrunna, tây nam Queensland. Năm 2024, giới chức chuyển 15 con từ Công viên quốc gia Rừng Epping tới đây. "Rất nhiều người tham gia quá trình di dời. Việc di chuyển loài động vật to lớn này từ miền Trung xuống miền Nam Queensland, cách nhau khoảng 800 km, đòi hỏi quy trình hậu cần khổng lồ", ông Howe nói.

Việc để tất cả cá thể của một loài cực kỳ nguy cấp sống trong tự nhiên là điều hiếm có, song ông Howe cho hay đây là quyết định cần thiết với loài wombat mũi lông phương Bắc. "Chúng tôi đã thử nghiệm chương trình nhân giống nuôi nhốt. Khi đưa chúng ra khỏi môi trường tự nhiên, chúng sẽ 'tuyệt thực', không ăn bất cứ cái gì. Chúng ngồi im trong góc và chết đói", ông Howe giải thích. Điều này khiến việc đảm bảo sự sống còn của loài khó khăn hơn, ví dụ khi một đám cháy lớn ở Công viên quốc gia Rừng Epping cũng có thể quét sạch toàn bộ cỏ mà loài wombat ăn và làm chậm nỗ lực bảo tồn. Song hiện tại, loài vật dễ thương này vẫn trong môi trường sống an toàn.

VietBF@ sưu tập